Stuldur: Ann-Helén Laestadius

Stuldur

Hljóðbókasafn Íslands (Blindrabókasafnið) er safnið mitt og það er  síður en svo að mig vanti lestrarefni. Það hlaðast upp bækur sem mig langar til að lesa.

Síðasta bókin sem ég las er Stuldur eftir Ann-Helen Laestadius. Þetta er fyrsta bókin sem ég les eftir hana. Ég sé það þegar ég les mér til um hana að þetta sé fyrsta fullorðinsbókin hennar. Hún fékk Augustpriset 2016 (fyrir barnabók) og 2021 var  hún valin besta bók ársins í Svíþjóð.

Stuldur

Stuldur fjallar um átök milli samískra Hreindýrabænda og nágranna þeirra í litlu þorpi lengst upp í Norður-Svíþjóð. Hvað eftir annað er stolið frá þeim dýrum. Í hvert skipti er málið kært en lögreglan hundsar kærurnar og ber ýmsu við.

Aðalpersóna sögunnar er Elsa, níu ára dóttir hreindýrabónda. Þetta er kraftmikil og dugleg stúlka, full af áhuga á búskapnum. Hún hefur fengið eigið mark og síðastliðið vor var henni gefinn hreinkálfur. Bókin hefst á því að segja frá því þegar hún fer ein og sjálf á skíðum í vetrarhaga hjarðarinnar og kemur að honum dauðum. Hún sér manninn sem skaut og þekkir hann. Hann gengur ógnandi að henni og segir að ef hún kjafti frá, muni hann drepa hana. Og hún verður logandi hrædd. Eftir þetta verður Elsa eins og annað barn og hefur áhyggjur af því að hún sé að svíkja með því að þegja, málið hvílir þungt á henni. Í framhaldi af þessu fær lesandinn að kynnast fjölskyldu hennar og fólkinu í þorpinu.

Í seinni hluta bókarinnar er Elsa búin að ljúka námi í framhaldsskóla og kemur til baka í þorpið til að hjálpa til með hreinana, hún fær líka vinnu við skólann sem afleysingakennari. Hún er ekki lengur lítil og hrædd, heldur full af baráttuhug. Vill berjast fyrir réttindum síns fólks.

Þetta er fróðleg bók, sérstaklega um lífið á þessum norðlægu slóðum. Hún er ekki síður góð vegna þess hversu vel hún lýsir því hvernig það er að tilheyra minni hluta hópi sem flestum finnst að eigi að aðlaga sig eða hverfa. Ég finn mikið til með þessu fólki. Hreindýrabúskapurinn tengist í huga mér ósjálfrátt íslenskum fjárbúskap sem á nú undir högg að sækja. En til baka til bókarinnar. Lögreglan á svo sannarlega eftir að rannsaka hreindýrastuldinn. Það kemur ekki til af góðu, bókin sem byrjar sem barnabók veður í lokin glæpasaga.

Höfundur þessarar bókar segir að efni bókarinnar sé sótt til raunverulegra atburða og dregur engan dul á að bókin er hugsuð sem innlegg í réttindabaráttu Sama.

Liza Marklund, útúrdúr

Það fór ekki hjá því að mér yrði hugsað til bókarinnar Heimskautsbaugur eftir Lízu Marklund sem ég er nýbúin að lesa. Bókin er frásaga um bókaklúbb 5 stúlkna og samskiptum þeirra.í þeirra litla hópi ríkir öfund og umburðarleysi.

Bók kallar á bók

Þegar lestri bókarinnar var lokið rifjaðist upp nafn á annarri bók, Eldum björn eftir Mikael Niemi. Hún gerist einnig á slóðum Sama. Aðalpersóna þeirrar bókar er presturinn og náttúruvísindamaðurinn Lars Laestadius (1800 til 1861 ). Stórmerkilegur maður.

Það er ekki amalegt að hafa góðan tíma og látið eftir sér að ferðast bók úr bók.

Bæði Stuldur og Eldum Björn eru þýddar af Ísaki Harðarsyni þ

Arnaldur Sigurðsson tók myndina af hreindýrumum.

Eyjan hans Ingólfs: Ásgeir Jónsson

Eyjan hans Ingólfs

Stundum er gott að hvíla sig á skáldverkum  og lesa/hlusta á ljóð eða fræðibækur í staðinn.

Ég var komin ríflega miðja leið að lesa Segulfjarðar bækur Hallgríms Helgasonar þegar mér fannst ég þyrfti að staldra við, lesa eitthvað átakaminna. Það var góð ákvörðun. Hélt ég.

Eyjan hans Ingólfs

Fyrir valinu varð bók Ásgeirs Jónsonar, Eyjan hans Ingólfs. Þessi pistill er um þá bók.  

Framan að hélt ég að Ásgeir ætlaði eingöngu að fara  troðnar slóðir, bók hans var nánast eins og kærkomin upprifjun á Íslandssögu Jónasar frá Hriflu.   Hann vitnar til ýmissa gerða af Íslendingabók  og Landnámu og bregður upp mynd af stöðu mála í norðanverðri Evrópu á þeim tíma. Þegar ég var farin að hugsa „þetta kann ég nú allt saman“ komu rúsínurnar pylsuenda þessarar bókar í ljós. Þar á ég við þegar Ásgeir túlkar þessar gömlu sögur táknrænt.

Hann ber sögnina um Ingólf og Hjörleif saman við aðrar sögur um bræður eða fóstbræður, þar sem annar er drepinn eða verður að víkja. Sem dæmi um þetta eru Kain og Abel, Romulus og Remus . Auk þess vitnaði hann til bræðrapara sem mér voru ekki eins kunnug. Það var ekki síður gaman að hlusta á samburð á dúfum Nóa og hröfnum Hrafna-Flóka.

Höfundur  gerir góða grein fyrir byggðum norrænna manna á Bretlandseyjum. Varðandi þá byggð, naut ég þess að hafa fyrir skömmu lesið bækur Vilborgar Davíðsdóttur um telpukornið og síðar konuna Auði sem átti eftir að verða landnámsmaður í Dölum vestur.

Hver á hvað?

Þegar ég hóf lestur bókarinnar var mér kunnugt um að Bergsveinn Birgisson hefði kvartað undan því að Ásgeir notaði efni frá honum án þess að geta heimilda. Ég hélt að ég gæti leitt þessa deilu hjá mér, ég er ekki fræðimaður, les bara til að njóta.  En ég er vel kunnug bók Bergsveins, Leitinni að svarta víkingnum, sem kom út 2016 og ég las mér til mikillar ánægju. Við  lestur bókar Ásgeirs blasa hvarvetna við hugmyndir sem Bergsveinn setti  fram í sinni bók.

Mér þykir leitt að verða vitni að þessari deilu.

Af hverju biðst Ásgeir ekki einfaldlega afsökunar og þakkar fyrir sig?

Myndin er af póstkorti með friðardúfunni eftir Picasso.

Heimskautsbaugur: Liza Marklund

Liza Marklund

Hjartað í mér hoppaði  af gleði þegar ég sá að það var komin út ný bók eftir Lizu Marklund ( Eva Elisabeth Marklund fædd 1962). Mér finnst hún svo skemmtilegur höfundur. Flestar bækur sem ég hef lesið eftir hana gerast í Stokkhólmi og fjalla um hina skeleggu blaðakonu Anniku Bengtson.  Þessi bók Heimskautsbaugur gerist í hennar gömlu heimahögum í Norrbotten. Þar sem hún er fædd og uppalin.

Sagan gerist á tveimur tímaplönum.

Leshringurinn

 Fyrst  er sagt frá leshópnum  Heimskautsbaug en það er nafnið á bókaklúbb 5 stúlkna. Þetta hófst í 7. bekk, Þá sóttu fimm stúlkur um að vikulegir fundir um bók að eigin vali væri metið sem fullgildur valáfangi. Þær hittust vikulega út barnaskólann en fengu síðan að halda áfram í menntaskóla, en hittust þá bara einu sinni í mánuði. Þetta er sögulegur bakgrunnur þess sem síðar gerist.

Stúlkurnar í hópnum

Stúlkurnar eru að því leyti líkar, að þær eru fallegar og vel gefnar. En þær eru engu að síður ólíkar sem persónur. Og félagsleg staða þeirra er afar ólík. Sagan hefst á því að segja frá fundum hópsins árið sem þær eru  að ljúka námi í framhaldsskóla. Árið er 1980. Þá hefur Liza  sjálf verið í framhaldsskóla,  sýnist mér. Allt í einu hverfur ein stúlkan. Sporlaust.

40 árum síðar

40 árum síðar finnst lík sem allir telja víst að sé af týndu stúlkunni. Á þessum tíma hafa allar stúlkurnar nema ein flust frá frá Stenträsk.

Líkið ber þess merki að stúlkan hafi verið myrt  og nú hefst  lögreglurannsókn að nýju. Það kviknar grunur um að málið tengist á einhvern hátt leshópnum, samskipti stúlknanna voru ekki átakalaus. Unglingsstúlkur eiga það til að vera illskeyttar hver við aðra. Hér ætla ég að láta staðar numið við að rekja söguþráðinn.

Dreifbýlið

Höfundur sögunnar dregur upp ljóta mynd af sænsku dreifbýli. Veturinn er langur og harður og  skammdegið ber nafn með rentu, það er næstum dimmt allan sólarhringinn. Í næsta  nágrenni við bæinn er bandarísk herstöð. Kornungar stúlkur fara þar á barinn, til að drekka sig fullar og sofa hjá hermönnunum. Í stað náttúrunnar (sem Svíar kalla vildmark) er komin risastór eyðimörk sem Svíar leigja út til að vissar þjóðir geti prófað vopnin sín. Ríkið fær vel borgað og þetta er atvinnuskapandi fyrir heimamenn. Sumrin eru stutt og þá er ólíft vegna mýbits. Unga fólkið vill burt.

Ég hef ekki hugmynd um hvort þessi lýsing sé rétt eða ekki, þetta er bara sú mynd sem Liza Marklund dregur upp. Hún ætti að vita það, hún ólst þarna upp.

Blómin frá Maó: Hlín Agnarsdóttir

Blómin frá Maó

Þessi bók eftir Hlín Agnarsdóttur hafði af einhverjum ástæðum  farið fram hjá mér. Kannski ekkert skrítið því hún kom  út 2009, það var undarlegt ár.

Bókin hefst á því að það er hringt í Sigurborgu, konu á sextugsaldri sem er í pottaskápnum að finna sér pott sem henti vel til að fara niður á Austurvöll til að láta í ljós reiði sína hvernig græðgi fárra manna leiddi til hruns bankakerfisins og rændi fjármunum fólks. Í símanum er kona sem er að safna fróðleik um munnlega geymd um það sem gerðist í pólitíkinni þegar hún var ung. Þessi tilmæli um samtal verða til þess að hugur hennar fer á flug. Fortíðin, sagan, flæðir fram.

Sú saga segir frá ungri konu, Sigurborgu Eyfjörð, sem hefur sótt um nám í félagsráðgjöf af því hún hefur samúð með bágstöddum og vill láta gott af sér leiða. Hún er fædd og uppalin á Akureyri, dóttir einstæðrar móður. Þær mæðgur búa hjá ömmunni sem líka var einstæð móðir. Sigurborg stundaði nám í MA og er nú tilbúin til að lifa sínu eigin lífi. Hún hefur leigt sér herbergi á Birkimel hjá frú Þorbjörgu, konu á áttræðisaldri.

Sigurborg ætlar ekki bara að mennta sig, hún ætlar að eignast vini, kynnast félagslífinu í Háskólanum. Taka virkan þátt. Strax á fyrsta degi þegar hún er að innrita sig, les hún auglýsingar um það sem stendur til boða. Hún er skipulögð og  skrifar hjá sér það sem henni finnst forvitnilegt. Inn í vasabókina frá KEA ratar m.a. Asparsamtökin sem reynast vera leshringur  Marx-Lenin-Maóiskra samtaka, ekki trjárækt. Þegar hún kom heim, fékk hún að hringja hjá Frú Þorbjörgu og sótti um hjá þeim. Þeir sem leiddu þessi samtök voru brennandi í andanum og holdinu líka og þar fékk unga norðankonan sína eldskírn í heimspólitíkinni og ástinni. Í lok námskeiðsins var farið til Kína. Grúppan frá Íslandi fékk að hitta Maó. Til viðbótar við þetta allt, hitti Sigurborg manninn í lífi sínu, þótt það væri bara ein nótt. Hún eignaðist drenginn Jón Vang.  Þessu næst innritaði  hún sig aftur í félagsráðgjöf.

Námi hennar um byltingu á Íslandi byggða á hugmyndum Maós, var lokið.

Það var gaman að lesa þessa bók. Ég hef hvergi séð uppreisn unga fólksins, 68-kynslóðinni betur lýst. Um leið er þetta persónuleg saga ungrar konu út í lífið. Bókin er í senn fyndin og sorgleg. Stíllinn er fágaður. Það finnast margar góðar setningar í bókinni sem mig lagar til að nema og læra til frambúðar. Í kaflanum snúningsgrind tímans /(líkingin vísar til snúningsgrindarinnar í pottaskápnum):“Það var á tímum svarthvítu myndanna, í fortíðinni þegar við lýstum eftir framtíð sem aldrei kom, í staðinn kom nútíðin aftur og  aftur og snerist afturábak og áfram um sjálfa sig. Tíminn er eins og snúningsgrind í pottaskáp sem bítur í skottið á sér.“

Lokaorð

Það stóðst á endum. Þegar ég lauk við Blómin frá Maó, sá ég að það var búið að lesa inn á hljóðbók nýju bókina hennar Hlínar, Meydómur.

Nú er hugurinn þar.

Eftirþanki

Hlín les sjálf inn bókina sína um Blómin frá Maó. Hún er góður lesari og það urðu mér vonbrigði þegar ég sá að hún les ekki nýju bókina líka. Það skapar ákveðna nánd, þegar höfundar lesa sjálfir verk sín.    

Sif Sigmarsdóttir BANVÆN SNJÓKORN

Banvæn snjókorn

Þegar ég hóf lestur bókarinnar Banvæn snjókorn eftir Sif Sigmarsdóttur vissi ég ekki að hún væri hugsuð fyrir yngri lesendur.  Ég valdi hana vegna þess að ég er vön að lesa pistla Sifjar  í Fréttablaðinu, sem mér finnst frábærir. Þegar  ég var komin vel inn í miðja bók , fannst mér sagan á vissan hátt torskilin og hugsaði að líklega myndu stálpuðu barnabörnin mín skilja textann betur en ég, áttræð amman. Það sem ég átti í baksi með varðaði hugarheim ungu stúlknanna Hönnu og Imogen netheima. Þær Hanna og Imogen eru aðalpersónur sögunnar.

Ég er rétt feisbókarfær en veit þó að það finnast fleiri samskiptasíður af  sama toga . Hef ákveðið að sneiða hjá þeim tímans vegna.  Og kannski vegna vegna sjónskerðingar. Það finnst svo margt annað áhugavert og spennandi. Þetta voru hugrenningar mínar.  Fyrst þá, inn í miðri bók, kannaði ég hvort bókin væri fyrir börn og unglinga. Og það kom heima. Hún er fyrir stálpuð börn og svo auðvitað, eins og allar góðar barnabækur, er hún ekki síður fyrir fullorðna.

Sagan

Hanna sem er á unglingsaldri, hefur búið hjá móður sinni og ömmu í London. Við lát móður ákveður pabbi hennar að hún eigi að flytja til hans í Reykjavík. Þar býr hann með nýju fjölskyldunni sinni. Hanna er skynsöm stúlka og veit að þannig verði það að vera, þótt hún hefði miklu frekar  viljað vera áfram hjá ömmu sinni í London. Hún byrjar næstum að sakna vinkonu sinnar í London áður en hún    er lögð af stað.

Önnur veigamikil persóna er Imogen. Hún er að læra sálfræði í háskóla en hún er líka „opinber persóna“ á netinu og á sér fjölda fylgjenda. Hún póstar tvisvar á dag. Þannig þekkir Hanna til hennar og dáist að henni. En leiðir þeirra eiga eftir að liggja saman.

Imogen gerir hlé á námi sínu þegar hún fær afar gott  vinnutilboð. Þetta er vinna að auglýsingagerð, þar nýtist  bæði nám hennar í sálfræði og nethylli. Auglýsingaskrifstofan vinnur út frá nýrri hugmyndafræði, sem í stuttu máli felst í því að sömu auglýsingar henti ekki öllum neytendum, það þarf að greina og flokka neytendahópinn og semja auglýsingar sem laða að ólíka neysluhópa. Ég hugsaði þarna er komin góð lýsing sem stemmir við þennan „algóritma“, sem allir eru að tala um.

Leiðir þessara tveggja stúlkna liggja saman og sagan á eftir að fjalla um alvarlega atburði svo sem kynferðislegt ofbeldi  og dauða.

En ég ætla ekki að rekja alla söguna hér, það er ekki við hæfi. Í stað þess ætla ég að tala um það sem tengir þær. Í báðum tilvikum hvílir mat þeirra á sjálfum sér á viðbrögðum annarra á netinu. Sjálfstraust og sjálfsvirðing rís og hnígur í takt við „lækin“ sem þær fá við það sem þær setja á netið. Hér ætla ég að láta staðar numið við að segja frá efni bókarinnar. En hún fær mörg „læk“ frá mér.

Sagan lýsir einkar vel veruleika ungs fólks  í dag. Það er fróðlegt að fá að fylgjast með því  hvernig stúlkurnar hugsa sér að  rétt sé að bregðast við vanda.

Lokaorð

Nú veit ég að Sif Sigmarsdóttir skrifar ekki bara góða pistla, hún skrifar líka góðar barnabækur. Og ég hef þegar ákveðið að lesa fleiri bækur

eftir hana.

Vatnsdæla: Fyrirheitna landið

Vatnsdæla

Góðar bækur les maður oft. Þegar ég var búin að eta mig metta af jólabókaflóðs-bókunum, fannst mér röðin vera komin að Vatnsdælu. Ég hef ekki lesið hana síðan ég bjó í Húnaþingi. Þá gat ég líka glöggvað mig á staðháttum sögunnar. Þ.s.a.s. þeim sem gerast á Íslandi. Upphafskaflar sögunnar gerast í Noregi eins og í flestum Íslendingasögum. Í Vatnsdælu er þessi aðdragandi óvenjulangur og skemmtilegur.Í þessum kafla er m.a. sagt frá því, af hverju Ingimundur Þorsteinsson flytur til Íslands. Í tilviki margra Íslendinga, var ástæða þess að menn yfirgáfu ættland sitt og námu land á Íslandi sú, að þeir voru að flýja harðræði Haraldar hárfagra. En það átti ekki við um Ingimund, hann var búinn að koma sér innundir hjá konungi og framtíðin var björt. Þá koma til sögunnar  fjölkunnugir finnar sem réðu í framtíð hans. Þeir sögðu að örlög hans yrðu þau að hann flytti til Íslands og þeir sáu meira að segja hvar hann myndi setjast að. Það má ekki rugla þessum finnum saman við þá sem við köllum Finna í dag, þetta voru menn sem

voru skyggnir á framtíð manna.

Ingimundur hlýðir spá finnanna og býr sig til ferðar í samráði við konung sinn. Hann siglir til Borgarfjarðar og býr vetrarlangt hjá Grími vini sínum á Hvanneyri. Því næst fer hann og allt hans lið  landleiðina norður. Ég ætla ekki að lýsa þeirri ferð í smáatriðum en Ingimundur var duglegur  að finna nöfn á landslagið. Hann þurfti aftur að hafa vetursetu áður en hann fann fyrirheitna landið.

Ég á erfitt með að sjá þetta ferðalag fyrir mér en finnst að það minni á eyðimerkurgöngu Mósesar í Biblíunni, þegar hann leiddi brottför Gyðinga frá Egyptalandi til þeirra

fyrirheitna  lands.

Þegar Ingimundur og hans fólk voru komin þangað sem við í dag köllum Vatnsdal, var Ingimundur farinn að þekkja sig út frá spásögn finnanna. Og þegar leiðin liggur örlítið upp með Vatnsdalsá ávarpar konan hann og segir:“Hér mun ek dvöl eiga nokkra því ég kenni mér sóttar.“ Ingimundur svaraði. “Verði það að góðu.“ Ekkert segir af fæðingunni en konan, Vígdís, ól þar dóttur. Faðir hennar Ingimundur nefndi hana Þórdísi, það var hlutverk feðra að nefna börn.

Mér hefur einhvern tíma verið sagt, að þetta sé fyrsta saga af fæðingu barns á Íslandi. Vesturhúnvetningar hafa reist stein til minningar um þetta atvik og plantað skógi. Þar heitir Vígdísarlundur. Fallegur staður fyrir ferðamenn til að skoða á ferðalögum.

Ingimundur fann bæjarstæði sitt og reisti þar bæ sinn og hof. Hann nefndi bæinn að Hofi og heitir svo enn.

Það var ekki ætlun mín að endursegja Vatnsdælu, enda ærið verk, ástæða þess að ég settist við tölvuna var,  að við þennan lestur nú, fannst mér Vatndæla ótrúlega margorð. Persónur sem eitthvað kveður að halda langar ræður. Ég hafði aldrei tekið eftir þessu við fyrri lestra sögunnar og fór að reyna að rifja upp hvort svo væri enn hjá núverandi Húnvetningum. Tala þeir meira en aðrir? Hefur þetta verið rannsakað?

Endurlestur er alltaf nýr lestur

Það skemmtilega við að lesa bækur oft er að maður sér þær alltaf upp á nýtt, finnur nýjan fróðleik.

Í þetta skipti tók ég t.d. eftir því að það var talið  eðlilegt og gagnlegt að nota vísur sem mælieiningu á tímalengd. Þetta var fyrir tína klukku og vasaúra. Þetta gerir Þorsteinn Ingimundarson þegar hann biður smalamann sinn að banka upp á hjá Hrolleifi og Ljótu móður hans að Ási. Hvað urðu þetta margar vísur, segir hann, þangað til komið var til dyra? Þær voru 12 svaraði smalinn. 12 vísna tímalengd var nógu langur tími til að koma við göldrum. Nú hef ég prófað að nota þessa mælieiningu þegar ég bíð eftir strætó, en finn mig ekki alveg í því. Kannski líkar fólki ekki við sönginn minn.

Vatnsdæla er góð bók til að lesa oft. Frásagan litast af því sem yrði kallað töfraraunsæi nú til dags. Auk þess örlar á spírandi friðarboðskap. Það er verst hvað menn halda það lítið út að vera friðsamir. Það er svo stutt í heift og hefnd.

Að lokum

Þegar ég í morgun var að leita mér að stuttermabol til að klæðast í, kom allt í einu upp í hendurnar á mér svartur bolur sem ég keypti á Blönduósi fyrir nokkrum árum. Hann er með mynd af Ingimundi og sýnir hann þar sem hann ber heim húnana tvo, þá sem hann gaf síðan  Haraldi vini sínum hárfagra.

Hér líkur vangaveltum mínum um Vatnsdælu.    

Eiríkur Örn Norðdahl: Einlægur Önd

Eilífur önd

Þetta er ekki bók stórra atburða. Lesandinn, ég, fæ að fylgjast með lífi fyrrverandi verðlaunahafa  í bókmenntum. Hann er að leita að sjálfum sér og þó sérstaklega að rithöfundinum í sér.

Mæða

Hann er búinn að missa frá sér konuna og börnin og  neyðist til að flytja suður til að vera nær þeim. Verðlaunabókin er hætt að skila arði. Hann er blankur. Hann hefur tekið að sér að sér að búa til kennslumynd um skapandi skrif.  En áveður síðan í staðinn að kenna nemendahópnum í fjarkennslu án samráðs við  vinnuveitanda sinn. Vinnuveitandinn hættir borga honum af því hann gerir ekki það sem um var samið.

 Til að halda sambandi við börnin hefur hann samið við sína fyrrverandi að hann taki að sér að  borða súm -morgunmat (sbr Zoom – fundi) með börnunum sínum. Þá er kveikt á tölvu á sama tíma stundvíslega á báðum heimilunum. Þetta heppnast oftast vel.

  Eitthvað er Eiríkur Örn nervus út af kennslunni, því þegar hann fer að fá hótunarbréf, ályktar hann að þarna séu nemendur að verki. Ekki bætir úr skák að þessi bréf voru ekki send með venjulegum pósti, heldur kastað inn um gluggann bundnum við múrstein.   

Ég finn að ég hef heilmikla samúð með Eiríki en hugsa um leið að hann hafi komið sér í þetta, sem er eiginlega enn verra.

Saga innan í sögu

En af því Eiríkur Örn er rithöfundur er ekki hægt að skrifa um hann án þess að segja líka frá frá sögunni sem býr í höfði hans (eða er hann búinn að skrifa hana á pappír ?).

Þessi saga fjallar um dr. Felix, konu hans, Flórens og dótturina Hortensíu . Þau búa í landinu  Arbítreu. Þar, í þessu landi,  er ekkert dómskerfi en ætlast til þess að borgararnir setji múrstein utan við bústað þeirra sem hafa gerst brotlegir við samborgara sína og/eða hneykslað þá. Þeim sem fá til sín slíka steina ber síðan að skila þeim til baka í múrsteinahrúgu hverfisins, sem yfirvöld hafa komið fyrir á hentugum stað. Felix Ibaka þarf iðulega að fjarlægja slíka  steina kvölds og morguns, því hann hefur skrifað bók þar sem segir af þeim hjónum, án þess að bera það undir konu sína. Hann leyfir sér að tala fyrir munn hennar og það má hann að sjálfsögðu ekki. Felix sögunnar er óneitanlega talsvert líkur Eiríki Erni bókarinnar eins og hann lýsir sér  og dóttirin er reyndar einnig lík dóttur hans. Báðir þessir menn eru óþolandi mælskir, það er vaðall á þeim eins og sagt var í minni sveit. En samt eru þeir skemmtilegir. Og þrátt fyrir galla sína   virðist mér þeir ólíklegir til að  að leysa vandann.

En hver er vandinn?

Mér sýnist sem hann sé tvíþættur. Sá Eiríkur Örn sem

lýst er  þjáist greinilega af djúpu þunglyndi.  Um leið er hann að takast á við umræðuna um MíTú. Mér er afstaða hans ekki alveg ljós enda hef ég sjálf ákveðið að hætta mér ekki út í þá umræðu. Kannski er ég komin út á hálan ís með því að bara skrifa þetta.

En aftur að Eiríki Erni. Mér finnst aðalpersónan í bókinni vera hann. Reyndar finnst mér alltaf þegar höfundar  koma veruleikanum vel til skila, að þeir séu að lýsa sjálfum sér og einhverju sem hefur komið fyrir þá. Og ég trúi þeim.

Það var gaman að lesa/hlusta á þessa bók. Eiríkur Örn les hana sjálfur. Hann er sannfærandi  og mér fannst næstum  að þarna sé   hann lifandi kominn og sitji jafnvel á rúmstokknum hjá mér.

Arnaldur Indriðason deyr: Bragi Páll Sigurðarsom

 Arnaldur  Indriðason deyr

Ég hef aldrei lesið neitt eftir Braga Pál Sigurðarson og vissi því ekki hvers var að vænta þegar ég hóf að lesa/hlusta á bók hans um Dauða Arnaldar Indriðasonar. Ég var nokkra stund að átta mig á efni hennar og las hana því tvisvar.

Efni bókarinnar

Það má segja að tónninn sé sleginn í fyrsta kaflanum er þar segir af sjónvarpsþætti Gísla Marteins (sem hann kallar Gillamalla). Þarna ræðir GM við frægt og mikilvægt fólk og það er slegið á létta strengi.

Bókin fjallar um Ugga Óðinsson, sem vill vera rithöfundur og hefur gefið út nokkrar bækur á eigin kostnað af því ekkert forlag vill gefa þær út.  Hann er kynntur til sögunnar þegar hann og Heba kona  hans takast á um það, hvort litli drengurinn þeirra, eigi að fara á spítala vegna mikils sótthita. Hann hindrar hana í að fara með drenginn á sjúkrahús en hún gefst ekki upp og laumast burt með drenginn þegar pabbinn er sofnaður. Uggi leitar þau svo uppi  á spítalanum og reynir að fjarlægja barnið á ofbeldisfullan hátt. Síðar kemur í ljós að drengurinn hefur fengið varanlegan heilaskaða. Konan yfirgefur hann og tekur drenginn með sér.

Orsök alls þessa er að  Uggi er ekki  bara rithöfundur,hann er líka  kenningasmiður.

Helstu kenningar:

Náttúran er svo voldug að líkaminn læknar sig sjálfur ef hann er látinn í friði.

Yfirvöld níðast á fólki.

Fjölmiðlar og valdastéttin í landinu hampa slæmum rithöfundum  á kostnað góðra. Og þeir, slæmu höfundarnir,  vaxa eins og arfi og kæfa   þannig  þroska þjóðarinnar .

Þetta var það helsta.

Eina ráðið til að bjarga þjóðinni er að uppræta illgresið og það ætlar Uggi sjálfur að gera. Hann er búinn að semja áætlun. Og þar er Arnaldur efstur á lista.  En þar lætur hann ekki staðar numið.

Þetta er spennandi bók þótt allir lesendur viti hver sé morðinginn,en það er ráðgáta hvers vegna  lögreglan er svo vitlaus, að hún fattar ekki hvað er að gerast, þrátt fyrir að morðinginn skilji viljandi eftir fjölda ábendinga. Auk þess hefur hann játað sekt sína fyrir blaðakonunni Friðborgu, en hún er skólasystir  hans. Hún er reyndar eina viti borna manneskja bókarinnar.  

Þetta var nokkurn veginn söguþráðurinn.

Frásagnarmátinn

Flestar sögupersónurnar, ef ekki allar, eiga sér fyrirmyndir sem auðvelt er að þekkja. Þær eru ýmist undir eigin nafni eða nöfnum er lítillega breytt, þó ekki meira en svo að þær eru auðþekktar út frá hlutverki og lýsingu.

Það sem einkennir þessa bók síðast en ekki síst er sóðalegt orðfæri. Ég hef hvergi, hvorki í bók eða raunveruleika séð eins mikið samansafn af klámyrðum og sóðalegum lýsingum. Ég býst við að höfundurinn taki þetta sem hrós, ef hann af tilviljun les þetta. En þetta er ekki hrós, ég er bara hissa. Helst dettur mér í hug að þetta eigi að hneyksla , ganga fram af fólki. En það getur varla verið, því sá tími er löngu liðinn að það sé hægt að ganga fram af fólki með klámyrðum og sóðalegum lýsingum á líkamsvessum. Þetta veit ég sem er gömul kona sem man tímana tvenna. Ég veit að ég er líklega  ekki í lesendamarkhópi þessa höfundar en hver er markhópurinn?  Trúlega á þetta bara að vera fyndið.

Ég vil benda væntanlegum lesendum á, að það er nauðsynlegt að lesa bókina til enda. Auðvitað er alltaf mikilvægt að lesa bækur til enda. En í þessari bók sér maður bókina í nýju ljósi við bókarlok .

Að endingu

Ætla að enda þessi skrif með vísu Bólu – Hjálmars:

Víða til þess vott ég fann

Þótt venjist oftar hinu,

að Guð á margan gimstein þann,

sem glóir í mannssorpinu.

Bærinn brennur:Síðasta aftakan á Íslandi

Bærinn brennur:Síðasta aftakan á Íslandi

eftir Þórunni Jörlu Valdimarsdóttur

Inngangur

Lesandi bóka er misvel undir það búinn að meðtaka innihald bóka ,setja innihaldið í rétt samhengi, skilja þær. Mér fannst t.d. erfitt að skilja bókina Uppljómun í eðalplómutrénu eftir Azar Shokoofeh, sem gerist í Íran, þar sem ég þekki lítið til. Ég nefni þessa bók sem dæmi af því ég þurfti að hafa talsvert fyrir því að skilja hana  en gafst ekki upp af því mér fannst bókin góð en afar sérstök.

 

Í tilviki bókarinnar , Bærinn brennur, var þessu öfugt farið. Ég hafði lesið heil ósköp um morðin á Illugastöðum, ég þekkti staðhætti og hafði átt góð samtöl við fróða menn. Bækurnar sem ég hafði lesið voru: Enginn má undan líta eftir Guðlaug Guðmundsson, Yfirvaldið eftir Þorgeir Þorgeirsson og bók áströlsku konunnar, Hannah Kent, Náðarstund. Auk þess hef ég lesið fræðilega grein eftir Helgu Kress. Greinin fjallar um orðið skamma, sem kemur hvað eftir annað fyrir í framburði í vitaleiðslum um málið. Ég átti mörg samtöl við alþýðufræðikonuna Elínborgu Jónsdóttur frá Másstöðum í Vatnsdal (fædd 1921 dáin 2007). Hún sagði m.a. að á hennar heimili hefði verið bannað að tala um þessi mál. Það var of viðkvæmt. Fórnarlambið Natan og gerendurnir Agnes og Friðrik tengdust öll fjölskyldu hennar.

Bærinn brennur

Ég hlakkaði því til aða sjá efnistök Þórunnar.

Ég held ég hafi lesið allar bækur hennar og veit að hún svíkur ekki.

Í inngangi bókarinnar greinir Þórunn frá því að hún sé í raun að skrifa bókina fyrir Eggert Þór Bernharðsson, prófessor,  mann sinn, sem nú er látinn. Fyrir dauða sinn hafði hann safnað gögnum um þetta mál. Hann gat rakið ættir sínar til fórnarlambsins Natans. Hann hafði ætlað Þórunni að gera bók um málið. Þegar Þórunn hófst svo handa notaði hún þetta efni jafnframt eigin rann sóknum.

Hvernig er svo bókin?

Þetta er fjörlega skrifuð bók og að því leyti óvenjuleg að höfundur nánast lýsir því yfir að hún sé skrifuð til að hreinsa mannorð Natans. Hann hafi verið órétti beittur. Ekki bara drepinn, heldur hafi seinni tíma menn svert mannorð hans vegna einhverskonar óra sem sprottnar séu af undarlegum hugmyndum um um rétt og rangt. Auðvitað segir hún þetta ekki svona. Þetta eru mín orð. En Þórunn fetar sig í gegnum hauga af málskjölum og þjóðlegum fróðleik svo sem rit Gísla Konráðssonar og Jóns Espólíns. Af og til kallar hún Eggert heitinn fram á vettvanginn, hvað hefði Eggert sagt? Stundum grípur hún sjálf inn í söguna.

Niðurstaða Þórunnar er í stuttu máli  þessi:

 Auðvitað var Natan ekki gallalaus en hann hafði sterka menntaþrá og var góður læknir. Gerendurnir voru aftur á móti knúnir áfram af öfund  og dæmalausri græðgi, grimmd og mannvonsku. Björn sýslumaður Blöndal fær líka góða einkunn.

Niðurstaða

Það er bæði gaman og fróðlegt að lesa þessa bók. Textinn er spriklandi góður. Það er erfitt að lýsa því hvernig Þórunn skrifar. Hún lætur heimildirnar, sem er miklar, tala. Sjálf stendur hún til hliðar og kemur með athugasemdir, á það til að ávarpa heimildamenn. Þetta er skemmtilegt. Stundum notar hún kveðskap til að fanga tíðarandann. Húnvetningar þessa tíma voru miklir hagyrðingar. Auðvitað voru gerendurnir sekir út frá lögum þessa tíma og lögum dagsins í dag. En hvaðan kom þeim þessi hugsun um að það mætti stela frá hinum ríku og jafnvel drepa þá? Og það virðist sem að það hafi ekki bara hafa verið, gerendurnir sem litu þannig á verknaðinn, því þeir áttu sér hóp stuðningsmanna. Það voru alla vega margir sem vildu ekki vitna gegn þeim. En hvaðan komu þessar hugmyndir til Húnvetninga á fyrri hluta 19. aldar? Ég held sjálf að þær hafi legið í loftinu. Sunnan vindar þýðir.  Upplýsingarstefnan og franska stjórnarbyltingin var farin að vinna sitt verk. Morðinginn Friðrik túlkaði boðskapinn á sinn hátt. Hann var ekki orðinn tvítugur og   hvatvís var hann.  

Öðru vísi lestur

 Ég hef í raun ekki lesið þessa bók í bókstaflegum skilningi, ég hef hlustað. Það er Þórunn Hjartardóttir sem les. Hún les ljómandi vel. En bókin er til hér á heimilinu  og ég skoðaði hana í tæki sem nýtist mér til að gaumgæfa bækur.

Þetta er falleg bók og í henni eru bæði kort og myndir. Með þessa bók í höndunum kemur auðveldlega upp söknuður. Ég sakna þess að geta ekki lesið. En ég vík söknuðinum til hliðar, það sem gildir er að horfa á það sem maður getur. Ekki það sem maður getur ekki. Þakklætið gerir manni líka gott. Það er gott að geta hlustað. Og ég er þakklát lesurum fyrir góðan lestur og auðvitað er ég þakklát höfundi fyrir þessa frábæru bók. 

Yrsa Sigurðardóttir: Lok, lok og læs

Áramót með Yrsu

Ég var ekki fyrr búin að lesa og skrifa um Ellina (Cicero) en ég varð illa haldin af kvölum í hægri mjöðm. Hækjurnar  voru sóttar í geymsluna til að ég gæti staulast um. Næturnar voru verstar. Ég ályktaði að nú riði á ekkert nema að sökkva mér í krassandi lestur. Eitthvað krassandi.

Bók Yrsu Sigurðardóttur, Lok, lok og læs, varð fyrir valinu.

Lok, lok og læs er hrollvekja. Hún byrjar á að segja frá áhyggjum bónda í Hvalfirðinum sem fer heim til nágranna sinna af því hann hefur ekki séð til þeirra í marga daga. Þetta er moldrík fjölskylda sem er nýflutt í sveitina en hafði áður búið um skeið í Ameríku.  Aðkoman er vægast sagt hræðileg. Lögreglan á Vesturlandi er kölluð til og síðan morðdeild lögreglunnar í Reykjavík. Mér skemmtilegt að sjá að Lögregluteymi ð á Vesturlandi  var fengið að láni úr Akranesglæpasögum Evu Bjargar Ægisdóttur. Góð

 samvinna. Í bókinni skiptast á frásagnir um hvað lögreglan er að fást við og frásagnir úr lífi fórnarlambanna meðan allt lék lyndi. Eða þannig. Þetta er allt hið óhuggulegasta, m.a. að Yrsa hikar ekki við að nota börn sem fórnarlömb. Yrsa er reyndar snillingur í að lýsa börnum. Umhverfið þarna í Hvalfirðinum er líka nöturlegt, útigangshross , blóðmerar, híma svangar og kaldar undir húsvegg.

Ástæðan fyrir því að ég kaus að lesa Yrsu í þetta skipti voru liðverkir (slíkir verkir fylgja gjarnan háum aldri). Nú get ég vottað að bóki

 n virkaði betur en flestar pillur.

 

Lónsöræfin að vetrarlagi

Í fyrra vetur las/hlustaði ég á bókina Bráðin. Hún gerist í Lónsöræfum að vetrarlagi. Þessi bók  var eiginlega enn hryllilegri. Og síðast liðið  sumar lá leiðin austur eins og svo oft áður. Ég ræddi við ferðafélaga mína að það gæti verið forvitnilegt að skoða vettvang sögunnar. Lónsöræfi komu ekki til mála (vorum ekki á fjallabíl) en Stokksnesið var inn á alfaraleið. En þegar þangað var komið reyndist vera hlið sem kostaði 2000 krónur að opna. Ég og ferðafélagar mínir vorum öll á móti veggjöldum og snerum frá. Svo ég á enn eftir að skoða Stokkinn sem Stokksnes er kennt við en hann kemur á örlagafullan hátt við sögu í Bráðinni.

Lokaorð

Ég hef um langt skeið haft gaman af sakamálasögum en lengi framan af setti ég spurningarmerki við hryllingssögur. Mér fannst það  öfugsnúið, að ég þessi friðsemdarkona, sem má ekkert aumt sjá, ástundaði slíkan lestur. Þrátt fyrir þessa hugmynd, fordóma, freistaðist ég af og til, til að lesa hrollvekjandi bækur. Og svo eru skilin á milli bókaflokka oft óljós. Það góða við að lesa sakamálasögur og hryllingssögur er að maður veit að þetta er allt í þykjustunni. Erfiðast er að lesa sannar sögur og hlusta á fréttir. Ég er löngu hætt að forðast að lesa um hrylling. Það sem mestu máli skiptir er að bókin sé vel skrifuð. Ég treysti Yrsu óhikað.