Gráu býflugurnar hans Kurkov

Þetta er önnur bókin sem ég hef lesið eftir Andrej Kurkov, sú fyrri var Dauðinn og mörgæsin. Báðar bækurnar eru þýddar af Áslaugu Agnarsdóttur. Þetta eru dásamlegar bækur, einkennast af öllu því sem einkennir góða bók. Þær eru skemmtilegar, spennandi og innihaldsríkar og fjalla um mann og náttúru.

En hér ætla ég að tala um síðari bókina,  Gráu býflugurnar.

Bókin gerist í Úkraníu og segir frá   býflugnabóndanum Sergej, sem var áður  öryggisvörður í kolanámum. Hann býr í úkaranísku sveitaþorpi sem allir hafa yfirgefið, nema hann og jafnaldri hans sem var þó engan veginn vinur eða kunningi þótt þeir væru bara tveir strákar í árgangi.Sergej var einu sinni giftur og á dóttur en konan fór frá honum. Nú snýst líf hans um býflugurnar og hunangið sem hann selur eða notar í vöruskiptum. Þær suða stöðugt og í fjarska suðar stríðið.

Það er dálítið einmanalegt að búa í yfirgefnu þorpi, svo hann freistast til að leggja upp í ferðalag, langar til að heilsa upp á gamlan kunningja sem hann hafði hitt á ráðstefnu býflugnabænda fyrir löngu.

 Bókin fjallar um þetta

 ferðalag.

Það eru ekki margir á ferðinni. Hann hefur tekið býflugurnar með sér, því hann er ábyrgur maður og hugsar að þetta sé í rauninni það eina sem hann beri ábyrgð á, þær eigi allt undir honum komið. Hann hefur líka tekið með sér nauðsynlega pappíra. Sem betur fer.Því að þótt stjórnun landsins  sé í molum vantar ekki  skrifræðið.

Líf og stríð

Sagan segir frá fólkinu sem hann hittir á þessu ferðalagi. Það er friðsamt og hjálpsamt og tekur honum vel. Næstum undantekningarlaust. Hann eignast vinkonu sem vill helst fá hann fyrir mann en hann veit að þeim tíma í ævi hans er lokið.

Hann heldur ferðaalagi  sínu áfram til kollega síns, býflugnabóndans á Krímskaga.

Tatarar

Þar hittir hann einungis fyrir konu hans og uppkomin börn. Heimilisfaðirinn er þar ekki lengur, hann er á lista yfir menn sem er saknað.Sergej býðst til  að skoða málið betur og kemst að því að stríð er ekki bara stríð, heldur líka skriffinnska. Og þar sitja ekki allir við sama borð. En þar sem hann  talar rússnesku og er ekki tatari getur hann ýtt við kerfinu. Lík vinar hans er sent heim og hann fær að fylgja honum til grafar.

Hér ætla ég að láta staðarnumið í frásögninni um gráu býflugurnar.

Úkranía, þetta stóra og frjósama land, hefur þurft að þola margt í gegnum árin og aldirnar. Mig hefur  lengi langað til að ferðast þangað.

En nú þegar ég hugsa þangað, koma upp í hugann húsarústir og fólk á flótta.  Já og karlar í  skotgröfum.

Ég á auðvelt með að sjá fyrir mér yfirgefin þorp og húsarústir. En til baka til Sergej. Eftir ferðalagið með býkúpurnar, fór hann heim í yfirgefna þorpið sitt með býkúpurnar sínar, allar nema eina, þá sem fulltrúar skriffinnskunnar höfðu handleikið.

Og enn suðar þetta stríð. Þetta vitum við þótt í augnablikinu heyrist meira frá öðru stríði.

Það er svo gaman að vera vondur sagði Láki jarðálfur, Þegar hann var búinn að fremja öll þau bellibrögð sem hann kunni í sögunni um jarðálfinn Láka,sem allir elska. Mér varð hugsað til Láka þegar ég var að hlusta á spjall, stjórnmálatríóið Jón, Bjarna og Guðrúnu Hafsteinsdóttur í tilefnis þess að hún var að taka við embætti utanríkisráðherra. Umræðan snerist strax að flóttamönnum. Þeir eru svo mikið vandamál fyrir okkur Íslendinga. Það er svo dýrt að taka á móti þeim og halda þeim uppi. Skildist  mér. Það var nefnd tala. Skyldi einhver hafa reiknað út hvað við höfum grætt á flóttamönnum í gegnum árin? Og ekki örlaði á samúð með fólkinu sem hefur fundið sig tilknúið að flýja heimkynni sín. Nei þau hljómuðu öll eins og Láki – „það er svo gaman að vera vondur.

Önnur saga

Við erum rík þjóð, við erum aflögufær. Það fylgir því mikil gleði.Þegar þjóðir eða einstaklingar eru komnir í þá stöðu að vera aflögufær geta þau leyft sér að hugsa með hjartanu

Ef

Ef pabbi hefði ekki farið suður á þing Framsóknarflokksins hefði ég líklega aldrei lært að hjóla. En það hefur verið mér dýrmæt kunnátta, bæði hér heima og erlendis. Hann keypti líka handa okkur spjald með mynd af Alþingishúsinu sem var hægt að klippa út (svona eins og dúkkulísur) og setja saman.Þetta  var sem sagt föndur. Líklega það fyrsta á ævi minni. Þess vegna hef ég alla tíð haft miklar mætur á þessu húsi, sérstaklega garðskálanum, sem var erfiðasta föndur verkefnisins. Pabbi sagði sig úr Framsóknarflokknum. Sem er önnur saga.

Hjólið var stórt svart karlmannshjól svo við börnin þurftum að hjóla undir stöng en það kom ekki að sök, þetta var spennandi.

Ástæðan fyrir því að faðir minn sagði skilið við Framsókn var afstaða flokksins til hersetu Bandaríkjaanna.  Hann var friðarsinni og vildi að landið væri hlutlaust.

Ástæðan fyrir því að ég rifja þetta upp er afstaða eða afstöðuleysi Vinstri grænna til hernaðar, þegar þeim finnst sjálfsagt og eðlilegt að kjarnorkuknúin herskip sveimi að vild „herraþjóðarinnar“ innan sem utan lögsögu Íslands.

Lokaorð

Ég veit mætavel að við búum í hörðum heimi en hvað er til ráða. Er  virkilega engin önnur leið fyrir sjálfstæð og fullvalda ríki en  að skríða undir væng  ránfuglsins, voldugasta  hernaðarríkis okkar tíma? Hvað um sjálfstæðið? Ég veit ekki. Það kann að sýnast gamaldags hugsunarháttur að finnast eitthvað athugavert við það. En í hjarta mínu finn ég að ég vildi helst af öllu tilheyra hlutlausri fullvalda þjóð.

Kákasusgerillinn er fjórða bókin sem ég les eftir Jónas Reyni Gunnarsson. Mér finnst  hann slá nýjan og sérstakan tón í bókum sínum. Það gerir hann með því að lýsa samtímanum á raunsæjan máta. Hér og nú.  

Kákasusgerillinn segir frá fjölskyldum Eiríks og Báru. Þetta virðast  vera  ósköp venjulegar fjölskyldur sem hugsa vel um börnin sín. Eiríkur elst upp hjá einstæðri móður.  Hann veit lítið sem ekkert um föður sinn, nema að hann er útlendur og heitir Mendez. Hann veltir þessu lítið fyrir sér en finnst að það hefði verið betra ef hann hefði heitið venjulegu nafni eins og til dæmis Magnús. Hann langar ekki til að skera sig úr. Þegar hann er fimm ára eignast hann litla systur, sem honum þykir afar vænt um. Það er pabbi hennar sem gefur honum myndavél. Það gerist eftir að  mamman hafði lengi nöldrað í honum að sinna föðurhlutverkinu betur.  Þessi myndavél á eftir að valda straumhvörfum í lífi hans.

Fjölskylda Báru hugsar einnig vel um hana, ber hana á  höndum sér. Afi hennar sinnir henni líka, fer með hana í sund. Henni finnst gaman að horfa á beru karlana í sturtunni. Henni líður vel með fjölskyldu sinni,finnst best að læra í eldhúsinu. Hún er hugfangin af efnum, sér í lagi þeim sem fólk lætur ofan í sig til að breyta líðan sinni. Hún á auðvelt með nám og við lok 7. bekkjar fær hún verðlaun fyrir góðan námsárangur. Þegar hún stendur uppi á sviðinu og tekur við verðlaununum finnur hún til tómleikatilfinningar. Eftir það fer allt að breytast. Henni gengur þó enn vel í náminu. Velur íslensku sem aðalgrein í Háskólanum og heldur úti hlaðvarpi.

Það var út af hlaðvarpi sem Bára rekst á móður Eiríks. Hún er enn að velta fyrir sér efnum sem fólk lætur ofan í sig. Man eftir gömlu viðtali við hana þar sem hún lýsir gerlinum og langar til að segja frá honum í hlaðvarpinu sínu.  

Mér finnst þó sem lesanda að henni hefði átt að ganga enn betur í náminu. Líklega hafa foreldrarnir hugsað það sama.

Úr hugarheimi

Það sem gerir þessa bók  svo sérstaka er ekki líf Báru og Eiríks, heldur hversu vel höfundi tekst að lýsa því sem gerist í hugarheimi þeirra. Hann er hér að lýsa nýrri kynslóð. Kynslóð sem ég ætti að þekkja í gegnum barnabörnin mín. En ég veit lítið um þennan hættulega heim. Hann virðist vera lúmskur og líklega hættulegur.

Lokaorð

Höfundur lýsir þessum heimi sem ég veit lítið um. Er erfiðara að vera ungur í dag en þegar ég var ung og lífsbaráttan var eða virtist vera erfiðari?  

Nú einkennist líf ungs fólks af því að þau standa frammi fyrir endalausu vali. Já kröfum, Bára hatar töluna tíu, það einkunnin sem allir ætlast til að hún fái.  

Kákasusgerillinn eins og ég þekkiti hann

Ég get ekki skilið við Kákasus gerilinn án þess að rifja upp hvernig ég minnist hans.  Móðir mín átti einn slíkan. Hann var geymdur í sprunginni og spengdri    leirkrús í eldhússkápnum. Hver sem var gat fengið sér súrinn og bætt mjólk við í staðinn. Mér fannst hann betri en skyr. Ég man sérstaklega eftir því þegar nágrannakona okkar, Guðlaug Pálsdóttir, kom í heimsókn. Hún var veik í maga og gat ekki borðað hvað sem var. Mamma dró fram krukkuna með gerlinum. Guðlaug vildi prófa hvort hann væri góður fyrir sig og  bað mig að ná í grænmeti til að nota með honum. Þetta var áður en fólk fór almennt að rækta grænmeti. Guðlaug sagði að arfi færi vel í maga. Ég var send út til að ná í arfa. Þetta borðaði hún svo með bestu lyst. Ég smakkaði á þessu líka og fannst það ágætt.

Til baka í bókina og nútímann

Ég mæli eindregið með þessari bók. Hún bregður upp mynd af samtímanum, lífi ungs fólks. Sjálfsmyndin er að verða til, ábyrgðin er að færast frá foreldrum til barnsins.  

Hamingja þessa heims: Riddarasaga

Ég las/hlustaði á þessa bók full tilhlökkunar. Minnug síðustu Sigríðar Hagalín, Eldarnir,  vissi ég að Sigríður hefur mátt til þess að flytja lesendur milli heima. Reyndar alls ekki til betri heima .

Ekki skaðaði  að heimur/heimar  þessarar bókar eru tveir. Annars vegar sá sem  við þekkjum hér og nú, hins vegar heimur 15. aldar. Sá síðari passaði mér vel, því það er öldin sem tekur nokkurn veginn  við af Sturlungu. En Sturlunga er og hefur verið mér, nú um nokkurt skeið, bók bókanna.  

Hamingja þessa heims fjallar annars vegar um sagnfræðiprófessor á miðjum aldri,  sem hefur enn ekki tekið mark á þeim veruleika, að konur og karlar eru jafngildar persónur. Það er sem sagt mælst til þess að hann taki sér tímabundið leyfi frá störfum og honum er jafnframt útvegað  verkefni. Það er að vinna  að undirbúa stofnum fræðaseturs í Dalasýslu.Fyrir tilviljun finnur hann gamalt handrit,

skrifað af manni, Sveini Þórðarsyni,   sem tengdist hefðarfólki síns tíma, Vatnsfirðingum og Skarðsverjum. Hans saga hefst á Reynistað í Skagafirði, þar ólst hann upp hjá nunnunum eftir að hafa misst foreldra sína og systur í drepsótt. Bók Sigríðar  er að vissu leyti byggð upp eins og sagnfræðibók. Henni fylgir ættartré Skarðsverja og Vatnsfirðinga. Eins og ég áður sagði, gerist sagan á  tveim tímaplönum, í nútímanum og á 15. öld, öldinni sem svo lítið hefur verið skrifað um. Ekki vegna þess að fátt var frásagnarvert, kannski af því að það var svo mikið um að vera. Ég skoða mér til skemmtunar það sem mér var kennt í barnaskóla. Ég er  svo heppin að  eiga Íslandssögu Jónasar Jónsonar annað bindi.  Það er sagt nokkuð ítarlega frá einmitt því sem Hamingja þessa heims fjallar um, þ.e. átökum 15. aldar. Sigríður dregur þó mun meira fram  áhrif kvenna á söguna.

Mikið fæst ekki fyrir lítið

Það var talsvert verk að lesa þessa bók, e.t.v. má segja að hún sé tyrfin. Sigríður leitast við að nota málfar þessa tíma með tilheyrandi titlatogi og vísana til heilagrar Maríu og sonar hennar.Það var á vissan hátt þreytandi en sýnir vel tíðarandann.  Ég þykist vita að það verði framhald.

 Það var ekki vanþörf á fræðslu um fimmtándu öldina. Lesturinn ýtti af stað upprifjunum, hvað veit ég eiginlega um þennan tíma? Mér varð hugsað til hinnar vanmetnu Torfhildar Hólm, sem, ég las ekki fyrr en ég var komin á efri ár. Ég rifjaði einnig upp það sem ég hef lesið af bókum

Jan Guillou. Hann hefur skrifað skáldsögur um þessa tíma og um krossferðir.

Lokaorð

Ég veit ekki hvort það sé til þess ætlast af höfundi að lesandinn álykti eittvað um tímana tvo, nú og þá í þessari bók. En ég geri það alla vega. Okkur hefur farið fram. Það er meiri jöfnuður og friður nú en þá. Ég er auðvitað bara að tala um Ísland.