Ótti markmannsins við vítaspyrnu:Peter Handke

Ótti markmannsins   við vítaspyrnu

Þessi titill á bók  er í raun einn mest sláandi bókartitill sem ég man eftir. Bókin er eftir Austurríkismanninn Peter Handke,  (fæddur 1942 ), sem fékk Nóbelsverðlaun 2019.  Hún kom út á þýsku 1970.

Verðlaun gera gagn

 Fyrir verðlaunin og þá miklu umræðu sem kom í kjölfarið vissi ég lítið sem ekkert um þennan rithöfund en hann er umdeildur fyrir skoðanir sem hann hefur sett fram um stríðið á Balkanskaga. Síðan þá hef ég lesið/hlustað á þrjár bækur hans.

Það er nokkuð um liðið síðan ég lauk lestrinum. Það tekur mislangan tíma að melta bækur og sumar bækur þarf að lesa oftar ei einu sinni til að fá botn í þær. Mér fannst bókin minna mig á einhverja aðra bók sem ég hafði lesið áður og var ekki í rónni fyrr en ég hafði fundið út, hver sú bók var. Vík að því síðar.

En fyrst um Ótta markmannsins Þýðingin er eftir vin minn  Franz Gíslason (fæddur  1935 dó 2006). Hún kom út hér 2020.  Ekki veit ég hvenær Franz vann að þessari  þýðingu en það er Jón Bjarni  Atlason sem býr þýðinguna til prentunnar og semur ítarlegan eftirmála.

Um hvað er bókin?

Sagan segir frá byggingarverkamanninum og fyrrverandi markverði, Bloch. Hún hefst þegar hann  mætir til  vinnu og yfirgefur síðan vinustaðinn fullviss um að honum hafi verið sagt upp.  En svo var ekki.  Sagan er í raun ein löng frásaga af hugsunum Blochs og því sem hann tekur sér fyrir hendur á ráfi hans, fyrst um heimaborg sína og síðan um landamæraþorp. Í fyrstu fannst mér þetta bara óvenjunákvæm og hlutlæg frásögn um hugarheim manns. Síðan áttaði ég mig á því,  að ekki var  allt með felldu. Það sem virtist vera nákvæm og hlutlæg  lýsing var frásaga um sjúkan hug. Sjúkan mann. Eftir að mér varð það ljóst, breyttist lestur minn, athygli mín beindist að innri rökræðu mannsins og hvernig þessi innri rökræða leiddi hann afvega.  Því er m.a. lýst nákvæmlega hvernig hann drepur konu. Það er næstum eins og ekkert hafi gerst. Þó veit hann fullkomlega hvað hann gerði. Þótt þetta sé vissulega saga um mann í geðrofi, held ég ekki að það sé eingöngu það sem vakir fyrir  höfundi. Hann er ekki bara að segja frá ástandi geðveiks manns. Hann er að rannsaka tungumálið og hvernig það  nýtist manninum og tengsl tungumálsins við hugsun. Hugsar tungumálið að einhverju leyti fyrir okkur? Nú finn ég að ég næ ekki utan  um það sem mig langar til að segja. En þótt það geti virst óskemmtilegt að fylgja sjúkum manni eftir í rugli hans, tekst  höfundi að segja þessa sögu á þann hátt að bókin heldur í mann. Er undarlega spennandi.

Á hvern minnti sagan?

Til að finna það út notaði ég útilokunaraðferðina, það var auðvelt, vegna þess að ég hef ekki lesið svo margar bækur á þýsku. Sagan heitir; Og sagði ekki eitt einasta orð eftir Heinrich  Böll. Böll fékk Nóbelsverðlaunin 1967.

Auðvitað las ég þá bók líka til að sannreyna hvort og þá hvernig hún væri lík bók Handkes. Og auðvitað er hún allt öðru vísi en þó liggur einhver þráður á milli. Það sem er fyrst og fremst líkt með þessum tveim höfundum er tilfinningin sem maður fær meðan á lestrinum stendur.

Lokaorð

Báðar þessar bækur eru gefandi og eftirminnilegar.

Ég veit að von er á þýðingu á  einni bók í viðbót eftir Peter Handke og hlakka til að lesa hana.