Jósefínubók: Jósefína Meulengracht Dietrich

Að lesa ljóð og lausavísur

 

Það var Jósefína sem enn og aftur sannaði fyrir mér að það er eitthvað  heillandi við ljóð í bundnu máli. Eitthvað illskýranlegt og hrífandi. Maður finnur fyrir því í skrokknum og fer allur að iða. Þetta er líkt og að hlusta á tónlist sem sendir kaldan straum upp eftir hryggnum  á manni. Kaldan en samt notalegan. Mér hefur verið óljúft að játa  fyrir sjálfri mér, að kveðskapur með  rími og höfuðstöfum gefa mér eitthvað sérstakt . Ég vil ekki vera gamaldags, ég vil vera í takt við tímann. En auðvitað á maður  ekki að meta gæði bundins máls á kostnað óbundins, eða öfugt. Það er eins og að bera saman epli og appelsínur.

Þegar ég stóð frammi fyrir  því að þurfa að hlusta á Heimskringlu í stað þess að lesa, saknaði ég þess, að kvæðin skyldu ekki vera lesin með skýringum á réttum stað í efninu einsog gert er í öllum góðum fornritaútgáfum. Ég kvartaði.

En til baka til Jósefínu. Hún er,  fyrir þá sem ekki þekkja til, ljóðmælt læða og  heitir fullu nafni Jósefína Meulengracht Dietrich. Nú hefur komið út eftir hana bók sem hefur að geyma 100 ljóð og lausavísur. Bókin kom út  hjá bókaútgáfunni Sæmundi 2019 en hefur nýlega verið lesinn inn sem hljóðbók. Lesari er Sunna Björk Þórarinsdóttir.  Hún les listavel.  Það var gaman að hlýða á þessa bók, ekki síst vegna þess að mér finnst kattareðlið skína allstaðar í gegn . Ljóðin eru lúmskt fyndin og höfundur nálgast efniviðinn með mýkt kattarins. En hvað er það sem liggur Jósefínu á hjarta? Það er fjölmargt. Bókin skiptist í 19 mislanga kafla, sem  of langt yrði upp að telja. Það er betra að birta dæmi til að gefa einhverja hugmynd um efnisvalið.

Á bókarkápu stendur:

Ég hef á flóknum fræðum tök

og fléttað get með liprum klóm

hulda þræði, hinstu rök

og heimsins mesta leyndardóm.

Í formála segir:

Margt er ljúft að lesa hér

ljóðagerðin skemmtir þér

-brennur roð og rennur smér –

rómi þýðum hjala,

gulri kisu gaman finnst að mala.

 

Vísa 7 í sjálfævisögulega kaflanum  er svona:

 

Við skólanám , lestur – ég lýg ekki að þér-

og lærdóm ég þarf ekki að strita,

því alvaldið malar í eyrun á mér

allt sem mig langar að vita.   

Í kaflanum Matvæli og lífsbjörg er þessi litla vísa:

Berin eru  fuglafóður

og fuglar gleðja svangan kött.

(En kött að éta er, guð minn góður,

gersamlega út í hött.)

Mjólk kemur svo oft við sögu í ljóðum Jósefínu að það væri óvitlaust fyrir kúabændur að gera við hana auglýsingasamning til framtíðar. Mjólkin er til  dæmis sett á stall með öðrum gúrme jólamat í þessari vísu:

Jólakalkún, jólanaut, jólamjólk í krúsina,

jólaostinn, jólagraut, jólatréð og músina.

 

Ástæðan fyrir því að ég nefni Jósefínubók í sömu andrá og Heimskringlu, er að hún er ekkert að hika við dýrt rím og flóknar kenningar.Í  7. kafla sem ber nafnið Dýrar vísur er þessa vísu að finna:

Víst er slyng á vísnaþingi

vafin kynngi rófan mín,

ljóðin hringhend  

lengi syngi

læðan yngis Jósefín.

 

Kafli 10  ber yfirskriftina Sorgarljóð og harmatölur.  Mér finnst fara vel á því að enda þennan pistil á ljóði sem vísar beint inn í það sem kallað er fordæmalaust ástand okkar tíma :

Nú er kreppa og eymdarár,

illa vært í landi

úfinn jökull öskugrár

eldi spýr og sandi

með ýlfri ljótu úti stár

óláns tíkarfjandi

um allar jarðir ógn og fár

eiga hund í bandi.

Ef ég ætti að segja eitthvað gagnrýnisvert, að lokum, um skáldskap  Jósefínu, þá er það fyrst og fremst það, hvað hún er sjálflæg og skortir stundum samkennd. En það er nú einu sinni eðli katta og ef til vill sumra listamanna.

Athugasemdir

[Þorsteinn Siglaugsson, 28.3.2020 kl. 19:52]

Þetta er greinilega bók sem maður þarf að ná í. Hafði ekkert séð um hana fyrr en núna.