Kristín Lafranzdóttir og prjónaskapur

Nú hef ég lokið þriðju og síðustu bók Sigrid Undset um Kristínu Lavranzdóttur. Hún ber undirtitilinn Krossinn. Ég kveð hana og Noreg 14. aldar með vissum söknuði og er farin að skoða ferðalag með Dovrebanen um Guðbrandsdal til Niðaróss (Þrándheim).

Sagan um Kristínu Lafranzdóttur er í þremur bindum (Kransinn, Húsfrúin og Krossinn) en hún er skipulögð  sem heild og þannig ber að lesa hana. Ósjálfrátt velti ég fyrir  mér hvernig til hefur tekist. 

Það má líkja skrifum rithöfunda við prjónaskap. Fyrst er fitjað upp, síðan er valið munstur og prjónað áfram svo lengi sem þarf. Þá er komið að úrtöku og frágangi á lausum endum. Ef ég skoða bók Sigrid Undset út frá þessari samlíkingu, finnst mér að vel hafi tekist til með að fitja upp og að prjóna grípandi mynstur. Úrtakan er of snubbótt fyrir minn smekk og endarnir eru allt of margir til að það sé viðlit að ganga frá þeim.

En aftur að bókinni, án líkinga. Í Krossinum er Kristín orðin kona með stálpuð börn, syni og Erlendur, stóra ástin í lífi hennar á ekki nema hluta af ást hennar. Það er margt sem togast á í lífi hennar en samt er það framtíð sona hennar sem skiptir hana mestu. Þó lifir enn í glæðum ástarinnar.

Ef ég reyni að henda reiður á hvað fjallað er um í bókunum um Kristínu, þá verður til heill listi. 

1. Ástin í öllum sínum myndum. Ástin til föður og móður, ástin til barna, ástin til Guðs, ástin til maka. 

2. Saga Noregs

3. Náttúran, þó einkum jurtir

4. Hýbýli, klæðnaður og matur til forna

5. Fæðingar, sjúkdómar og dauði 

6. Trú og trúarsiðir kaþólsku kirkjunnar 

Sjálfsagt gæti þessi listi verið enn lengri. Stundum fannst mér höfundur full langorður þegar kom að hinum fjölmörgu myndum ástar en hafði því meira gaman af því sem er neðar á listanum. Eitt hef ég ekki enn talið upp, það er persónusköpun höfundar. Undset leggur mikla vinnu í persónusköpun. Það sem einkennir persónur hennar er að þær eru ekki einfaldar svarthvítar, góðar eða vondar og því oft erfitt að taka afstöðu til þeirra. Þannig er um persónu aðalpersónunnar, Kristínar, ég veit ekki enn hvernig mér fellur hún. Og hinn gullfallegi Erlendur, sem mér finnst lengst af að sé skíthæll, á sínu góðu hliðar.

Bókinni líkur þegar Kristín er sest í klaustur í Þrændalögum og Svarti dauði er við það að leggja landið í auðn. Það,sem annað, virðist vel stutt sögulegri þekkingu. 

Ég mun sakna Kristínar og fólksins hennar. Ég er búin að horfa á kvikmynd (sem Liv Ullman leikstýrði) sem er gerð eftir fyrstu sögunni og mér  finnst auðvitað bókin betri. Enda ekki mögulegt að vera sögunni trúr nema að taka allar bækurnar sem heild. Ég hef heyrt að nú standi til að gera söngleik um Kristínu og hlakka til að frétta meira af því.