Sporvagninn girnd: Hugsað í leikhúsi

Jólasýning Þjóðleikhússins í ár var Sporvagninn girnd eftir Tennesee Wiliams. Við hjónin erum með fjögurra sýninga áskriftarkort og sátum á 2. bekk á annarri sýningu. Ég er við aldur og leikhúsvön en svo hefur ekki alltaf verið raunin. Meðan ég beið eftir sýningunni rifjaði ég upp í huganum fyrstu kynni mín af leikhúsi, á sjötta áratug síðustu aldar austur í Breiðdal. En þá brá Þjóðleikhúsið á það ráð til að standa undir nafni og ferðast um landi og með úrvalssýningar og sýndu við erfiðar aðstæður. Ég man t.d. eftir sýningu þar sem vín var haft um hönd. Þar sem ég sat á hörðum bekk félagsheimiisins, var sem ég flyttist til í tíma og rúmi. Ég var ekki lengur þar, ég var með fólkinu í sögunni sem leikararnir fluttu mér. Heimur minn stækkaði.  Á þessum tíma hafði ég aldrei farið í bíó og það sem ég þekkti til umheimsins var úr bókum og frásögnum annarra. Á eftir gekk saga um sveitina um vandræðaganginn við að útvega ísmola í whiskýið. Þá var ekki til nema einn ísskápur í Breiðdal og mig minnir að ísmolarnir hafi verið sóttir á Djúpavog og hálfbráðnaðir áður en þeir komu á staðinn. 

En aftur að sýningunni í gær. Nú sat ég leikhúsvön í sjálfu Þjóðleikhúsinu og þekkti vel til verksins. Það hefur margt breyst í sviðsetningu á leikverkum og ég hef oft efast um að það sé allt til bóta. Það er miklu minna gert í að láta sviðsmyndina skapa raunsannan ramma um verkið, lýsa stað og tíma. Nú er sviðsmyndin táknræn umgjörð og leikhúsgestinum er eftirlátið að ráða í aðstæður. Nú yrði trúlega ekki sóttur ís milli fjarða til að fá réttan hringlhljóm í whiskýið.

Þetta er orðinn langur formáli að stuttri leikhúsgagnrýni en hann er það vegna þess að á sýningunni í gær gerði ég loks upp við mig að mér líkar ekki við nútímann í leikhúsi en ég hef verið hálfvolg. Mér líkar ekki við tímaleysið og oft óljósa staðsetningu. Mér finnist þegar þetta tvennt er tekið burt þá verði verkið flatt. Flatt.

Leikritið í gær, Sporvagninn girnd, gerist í New Orleans stuttu eftir síðari heimsstyrjöld. Það fjallar um ofbeldi og sálarangist. Ekkert jólalegt við það. Eða hvað? Það var frábærlega vel leikið. Það vakti upp margar spurningar sem hafa sjálfsagt verið nýstárlegar þegar það var skrifað. Þessum spurningum er enn ósvarað. Þær eru um samspil ofbeldis, kúgunar og um lygar og undirgefni. Mér fannst samleikur kvennanna sem léku systurnar bera af. 

Lokaorð. Ég naut sýningarinnar en mér fannst að hún hefði getað verið enn sterkari ef verkið hefði fengið að vera trútt sínum tíma og staðsetningu. Það hefði t.d. mátt setja inn dæmigerða neworleanstónlist í staðinn fyrir einhvern tímalausan rokkbræðing.  Það hefði verið viðeigandi að láta ísmola hringla í glerglösum og gefa leikhúsgestum frí frá plastflöskum, pappírsdiskum og bjórdósum.

En ég hugsa þolinmóð. Þetta er leikhústískan í dag, kannski næ ég að lifa hana. Og svo er þetta náttúrlega ódýrara fyrir leikhúsið.