Mikkjáll frá Kolbeinsbrú

 Heinrich von Kleist       Mikkjáll frá Kolbeinsbrú

Var minnt á það í útvarpinu (Hjálmari Sveinssyni) að það væri 200 ára árstíð Heinrich von Kleist. Þá rifjaðist upp fyrir mér að ég hafði sem unglingur lesið, eða gert tilraun til að lesa, bók eftir hann. Það var Mikkjáll frá Kolbeinsbrú. Ekki man ég þó gjörla hvað það var sem þvældist fyrir mér við lesturinn þá en grunar nú eftir að hafa lesið hana aftur að ég hafi bara ekki verið  nógu bókmenntalega þroskuð.

Bókin segir frá hestakaupmanninum Mikkjáli frá Kolbeinsbrú og gerist í Þýskalandi á dögum Marteins Lúthers. Hann er órétti beittur og leitar réttar síns. Þá hefst langt málafstur en hann fær ekki uppreisn æru eða bætur fyrir þann órétt sem hann var beittur. Mikkjáll hafði mikla tiltrú til réttarkerfisins og efaðist ekki um ágæti þess. Hann lagði sig fram um að leggja mál sitt fram sem greinilegast og hlustaði vel á  rök andstæðinga sinna. Þegar alt kom fyrir ekki tók hann málin í eigin hendur, felldi dóm og leitaðist við að framfylgja honum. Hann fór um lönd með báli og brandi í bókstaflegum skilningi. En þar sem kunnur sómamaður og það voru fleiri en hann sem fengu að kenna á órétti og  yfirgangi valdamanna, höfðu margir samúð með málstað  hans. Loks  lukkaðist honum að fá mál sitt tekið upp aftur og tekst loks á ævintýralegan hátt að ná sínu fram þótt hann væri síðan dæmdur til dauða fyrir ofbeldisverk sín.

Þessi saga er merkileg fyrir margra hluta sakir. Í fyrsta lagi gefur hún magnaða mynd af Þýskalandi þess tíma. Í öðru lagi er dregin upp afar skemmtileg og sannfærandi mynd af aðalpersónunni, Mikkjáli. Hann minnir mig á vini mína úr öðrum bókum þá Birting og Donkíkót. Hún birtist í óbilandi trú hans á sigur hins góða, þegar réttarkerfið á í hlut og  baráttuvilja  hans og fórnfýsi þegar kemur að því að vera verður að taka sér sverð í hönd til að fulnægja réttlætinu.

Það er Gunnar Gunnarsson skáld sem snarar þessari frásögn á íslensku. Það er líklega ekki tilviljun að hann velur að velur að nota ENDURSEGIR  í staðinn fyrir þýðir. Það sérkennilega við þessa þýðingu eða endursögn er að hann velur að íslenska öll nöfn, bæði staðarnöfn og mannanöfn. Ég var stöðugt að velta fyrir mér, "hvar skyldi hann vera staddur núna blessaður" og það var satt að segja erfitt að vera alveg viss. En um leið gefur þetta sögunni sérkennilegan blæ enda minnir hún um margt á íslendingasögur.

Það var gaman að lesa þessaa bók en næst þegar ég les hana, þá líklega eftir 50 ár ætla ég að hafa bæði landakort og skýringar við réttarkerfi höndina. Nú hugsa ég hlýlega til Hjálmars sem varð þess valdandi að ég tók bókina fram.

Að lokum. af einhverjum ástæðum hugsaði oftar en einu sinni og oftar en tvisvar til hremminga í nútímanum sem fólk verður fyrir þegar það leitar til íslensk réttarkerfis. Þetta er góð bók sem talar beint inn í nútímann.

Bandaríkjamenn gerðu vestra (1999) út frá efni myndarinnar sem ég hef því miður ekki séð:

http://www.imdb.com/title/tt0171410/