Ennislokkur einvaldsins

                

Ennislokkur einvaldsins er saga um vald, misbeitingu valds og ábyrgð einstaklinga sem í ráðleysi sínu reyna að skapa lífi sínu farveg við slíkar aðstæður. Ennislokkur einvaldsins kom út í Þýskalandi árið 1992 og heitir á þýsku, Der Fuchs war damals schon der Jäger. Í upplýsingum um bókina sem fylgdu íslensku þýðingunni segir að hún hafi orðið til upp úr handriti að kvikmynd höfundanna Hertu Müller og Harry Merkle. Það er Franz Gíslason (blessuð sé minning hans) sem þýðir þessa bók á íslensku og hún kemur út hjá Ormstungu árið 1995 en það var fyrst í vetur sem ég lagði í það að lesa hana alla. Reyndar hafði ég gert nokkrar atrennur að henni en hún er gerir miklar kröfur til lesandans, mér fannst eins og ég væri stöðugt að villast og ekki finna rétta stíginn eða rétta kennileitið til að vísa mig leið.

Loks áttaði ég mig á því að það ber að lesa þessa bók eins og maður sé að skoða endalausar laustengdar myndir. Litlar myndir, sumar ofurraunsæjar, sumar nánast súrrealistiskar og illskiljanlegar. Í fyrstu samhengislausar en smátt og smátt raðast þær upp og mynda stærri og stærri heildir. Þetta er eins og raða flóknu púsluspili þegar maður hvorki þekkir myndina fyrir fram eða hefur ramma til að gera kantana. Kannski er þetta líkara því að setja saman mósaíkmynd. Myndin sem birtist manni er ógnvænleg en um leið á vissan hátt falleg. Það verkar mótsögn en svona er það sem lífi fólksins í bókinni birtist manni.

Sagan en ljóðræn og segir frá síðustu dögunum, vikunum fyrir fall Ceausescu og valdaklíku hans. Sagan skilur eftir áleitnar spurningar. Ceausescu hafði sjálfur þolað fangelsisvist á sínum tíma (sat í fangelsi þjóðverja en var látinn laus þegar Rússarnir "frelsuðu"? Rúmeníu 1944. Hann komst til valda og sat þar til hann var tekinn höndum og líflátinn 25 desember 1989 ásamt eiginkonu sinni. Spurningin sem bókin vekur eru um það hvort það muni eitthvað breytast eða hvort það muni einungis spretta fram aðrir valdhafar og nýir stuðningsmenn þeirra. Þegar ég horfi á fréttirnar í sjónvarpinu í dag og horfi á það sem er að gerast í Norður-Afríku sækja slíkar og þvílíkar spurningar einnig á hugann.

Þótt það tæki tíma og nagandi óvissu að lesa þessa bók var það vel þess virði. Hvað er konan eiginlega að segja? Hvernig er mögulegt að skilja þetta? Og ég ætla að lesa hana aftur. Þótt ég sé ekki fær um að meta það hvort þýðingin sé góð var ég allan tímann sannfærð um ágæti hennar. Franz er/var frábær íslenskumaður. Ljóðrænn og skapandi og það er það sem gildir við að koma til skila hugsum Hertu Müller.

Að lokum vil ég geta þess að þetta er alveg einstaklega falleg bók og frágangur hennar er allur til fyrirmyndar. Það er gaman að hafa hana í hendi. Þessu tek ég meir og meir eftir síðan ég byrjaði að binda inn bækur. Ég les helst ekki ljóta og illa fregnar bækur