Álabókin:Patrik Svensson

Álabókin

Eftir að hafa hlustað á umfjöllun um Álabókina í Kiljunni, var ég ákveðin í að  þessa bók skyldi ég lesa.  Ég hef kynnst álum og fannst þeir vera dularfullar skepnur. Meira um það seinna.

Hugmyndasaga

Álabókin, saga um heimsins  furðulegasta fisk, er eftir Svíann Patrik Svensson (fædddur 1972). Þetta er fyrsta bók höfundar, sem kom út í heimalandinu  2019 og  sló algjörlega í gegn. Hún fékk Augustpriset (helstu bókmenntaverðlaun Svía) og nú er búið að selja þýðingarrétt á bókinni á 33 tungumál.

Bókin er á vissan hátt ævisöguleg, höfundur fléttar frásögnina um álinn saman við eigið líf.  Hann segir  frá veiðiferðum  sem hann fór í með föður sínum sem lítill drengur. Um leið og hann rifjar upp samveru þeirra feðga, ræðir hann um breytingarnar sem hafa orðið á lífi fólksins. Já og álsins. Rauði þráðurinn sem hlykkjast í gegnum þessa bók er állinn. Állinn kemur víða við  sögu og hugmyndir um þessa skepnu hafa tekið breytingum í tímans  rás.

Bókin er í senn hugmyndasaga og  saga um þekkingarleit mannsins . Allt var þetta vegna þess að lengi vel vissi enginn hvernig álar juku kyn sitt. Þetta er lágstemmd bók um  virðingu fyrir lífríkinu og og um aðdáun og væntumþykju.

Höfundur rekur sögu álsins allt aftur til Egypta til forna og til   Aristótelesar.  Hann hélt því  fram að líf álsins kviknaði í botnleðju. Sigmund Freud fékk  sem ungur  vísindamaður að kryfja ála, til að finna eistu þeirra. Hann fann þau ekki. Eftir það hætti hann við náttúruvísindin og sneri sér að læknisfræði. Það var danskur maður, Johannes Schmidt( f. 1877 dáinn 1933) náttúrufræðingur á vegum rannsóknarstofu Carlsberg sem að lokum setti fram kenningu sem svaraði spurningunni um hvernig állinn fjölgar sér. Þá hafði hann rannsakað hegðun álsins í meira en 20 ár.    

Bókin heitir Ålevangeliet á sænsku sem sem myndi útleggjast Áláaguðspjallið á íslensku. Þessi titill segir mér að höfundur vill undirstrika að bókinni er ætlað að flytja okkur boðskap. Ég er hissa á að titillinn skuli ekki vera þýddur beint, en það á sér sjálfsagt skýringar sem ég þekki ekki.

Kynni mín af álnum

Sumarið 1965 eða 66 bjó ég sumarlangt á Djúpavogi hjá systur minni og mági . Hann hafði sótt um að taka þátt í verkefni sem var stýrt að sunnan. Hugmyndin á bak við verkefnið var að nýta betur þær auðlindir sem landið gaf. T.d. veiða ál og koma honum á markað. Mágur minn Sigurður V. Kristinsson, hafði fengið

álagildrur að láni frá þeim sem sá um verkefnið. Hans hlutverk  var að koma þeim fyrir þar sem líklegt væri að állinn héldi sig. Þetta var seinnipart sumars og við fórum oft öll fjölskyldan saman til að skoða í gildrurnar. Veiðin var góð og næstum daglega bættust álar við í tunnuna sem állinn var geymdur í þar til nóg væri komið í sendinguna suður. Við höfðum meira að segja  tekið einn vænan ál frá til að borða sjálf. Matreiðslan kom í hlut systur minnar, hún dró fram matreiðslubók og sauð álinn í kryddlegi. Það tókst vel en henni fannst állinn  viðbjóðslegur  viðkomu og það voru aldrei prófaðar fleiri uppskriftir. Einhvern tíma í lok álavertíðarinnar gekk í mikla rigningu. Hellirigningu eins og hellt væri úr fötu. Þegar mágur minn gáði í tunnuna til að vita hvernig álunum leið, var engan ál að sjá.

Vatnsborðið í tunnunni hafði hækkað í rigningunni nægilega mikið til að álarnir gátu flúið. Þeir höfðu greinilega líka fundið sér leið  burt, því hvergi var ál að sjá. Væntanlega hafa þeir ratað á sínar heimaslóðir fleiri kílómetra leið.

Nú er állinn flokkaður sem dýr í útrýmingarhættu og allar veiðar bannaðar.