Sigrid Undset: Kristín Lafranzdóttir

 

Gömul saga en þó sem ný

Ég hef lokið við að lesa fyrsta bindi af þremur um Kristínu Lafranzdóttur eftir Sigrid Undset (f. 1882 d. 1949). Bækurnar  komu á út árunum 1920-1922 og Sigrid fékk síðan Nóbelsverðlaunin 1928.

Ég hafði lesið bókina áður en man hana svo illa að þetta er eins og lesa nýja bók. Ég veit ekki hvað ég var gömul þegar ég las hana en bókin sem ég minnist er um margt ólík. Þá gerði ég mér ekki grein fyrir að sagan ætti að gerast á miðöldum. Ég tók hana sem hverja aðra sveitsögu frá Noregi og hreyfst af ástarsögunni og sveitalífslífslýsingunum.  

Nú er ég afar upptekin af því að bera söguna saman við það sem ég þekki til lýsinga á lífi fólks úr okkar fortíð og hugsa gjarnan til Sturlungu í því sambandi.

En hvernig er þá sagan?

Fyrsta bindi Kristínar Lafranzdóttur, Kransinn,  segir frá uppvexti höfðingjadótturinnar Kristínar á Jörundargörðum. Sagan er látin hefjast um það leyti sem Kristín litla er farin að muna eftir sér og lýkur þegar hún yfirgefur heimaslóðir, gift kona. Í fyrstu fær lesandinn að fylgjast með frásögninni eins og barnið sér heiminn. Frásagnarmátinn breytist eftir því sem árin líða. Loks verður þetta mögnuð ástarsaga. Líklega passar hér að setja inn frönskuslettuna l´amour fou.

En það er svo margt sérstakt í þessari bók að það er eflaust stöðugt hægt að koma auga á eitthvað merkilegt. Foreldrar Kristínar er strangtrúuð  og á heimi Kristínar tengjast allar ákvarðanir sem máli skipta hugmyndum kirkjunnar um hvað sé Guði þóknanlegt. Barnið og seinna stúlkan hugsar um synd, fyrirgefningu, iðrun og náð, orð sem á þessum tíma höfðu ríkara innihald en nú, trúlega. Ófróðri um kaþólskan  trúarheim,  fannst mér  þetta þetta allt mjög fræðandi. Helgidagahald kirkjunnar rammar inn líf fólksins.

Það er gaman að sjá hvernig þarna er fjallað um líf kvenna á miðöldum frá sjónarhóli kvenna. Það var eins og opinberun að bera þetta saman við sögurnar okkar, þar sem konur eru ævinlega í aukahlutverki.  

Eitt af því sem gerir lesturinn skemmtilegan, er hvernig tekist hefur að firna málfarið án þess að það íþyngi skilningi lesandans. Ekki veit ég hvernig það er á norskunni en í íslensku þýðingunni er oft eins og maður sé að lesa forna bók. Helgi Hjörvar og Arnheiður Sigurðardóttir eru skrifuð fyrir þýðingunni. Bókin mun fyrst hafa verið lesin í útvarp 1941 en var  síðan gefin út á  árunum1955-1957.

Þegar ég skrifa þetta, er ég þegar komin vel af stað með annað bindi sögunnar, Húsfrúin. Þar er sagt frá ungu nýgiftu konunni Kristínu, sem  nú er flutt úr föðurgarði  burt frá frændfólki og vinum. Nú fæ ég að vita hvernig stóru ástinni reiðir af í annríki og hverdagsleika daganna.

Framhald þegar ég hef lokið við Húsfrúna.

Það eru ekki margar konur sem prýða peningaseðla, Sigrid Undset er ein þeirra.