Krefjandi fjölskylda

Það var 16. mars sem ég hóf lestur Karamazovbræðranna eftir Dostojevskí, síðan hefur þessi fyrirferðarmikla fjölskylda og fylgifiskar búið hjá mér. Þetta er ekki í fyrsta skipti sem ég hleypi þeim inn, ég las bókina fyrst í Svíþjóð á áttunda áratugnum og síðar þýðingu Ingibjargar Haraldsdóttur þegar hún kom út 1991.

Eiginlega er ekki rétt, í þetta skipti, að tala um lestur. Því ég hlusta. Sjónin er að versna hjá mér og þá má líta á það sem lán í óláni, að þá fær maður aðgang að Hljóðbókasafni Íslands. En ég ætla ekki að ræða meira um ólanið hér, heldur um lánið og svo auðvitað um Karamazovana sem liggja mér framarlega á tungu. Þeir eru fyrirferðarmiklir. 

Það er öðru vísi að hlusta á bækur en að lesa þær. Þegar maður les, túlkar maður textann sjálfur og skapar söguna sem maður les með höfundi, þegar maður hlustar er kominn milliliður sem milli mín og textans. Það skiptir því miklu máli hvernig hann kemur sögunni til skila, hann túlkar. Ég hefði kosið að ég þyrfti ekki á þessum túlk að halda og les því oft bækur með stækkunargleri að vopni frekar en sætta mig við lélegan eða geldan lestur.

Í þetta skipti hafði ég heppnina með mér, því bókin er lesin af Sigurði Skúlasyni og hann les listavel. Bókin tekur u.þ.b. 36 tíma í lestri og hún er ekkert léttmeti. Hvort sem það er Sigurði að þakka eða kenna, fór ég allt í einu að hugsa um Bræðurna Karamazov sem glæpasögu, krimma. Réttarhöldin bera af öðrum glæpasöguréttarhöldum sem ég hef lesið. Já, það eru mörg matarholan á Karamazov. 

Jafnframt því að lesa þessa bók, get ég ekki stillt mig um að lesa mér til um höfundinn, Dostojevskí (f. 1821 d. 1881). Hann var merkilegur maður og líf hans var óvenjulegt miðað við skáld þessa tíma, held ég. Kannski er bölvuð vitleysa að segja svona, því hver og ein ævi er einstök.Ég fæ ekki betur séð en Dostojevskí gæði allar persónurnar einkennum frá sjálfum sér. Ég fór fyrst að hugsa um þetta út frá bræðrunum. Hinn lífsþyrsti svallari Dmítri hafði verið í hernum, menntamaðurinn Ívan, var gagnrýninn raunvísindamaður og hinn blíðlyndi Alexei, var á kafi í guðfræðilegri heimspeki. Launbróðirinn, Smerdjakov sem aldrei var tekinn inn í hópinn, var flogaveikur. Og það er næstum sama hvaða persóna er skoðuð, öllum persónum leggur hann til eitthvað sem hann á sjálfur til og gjörþekkir.

Ég kem til með að ljúka þessari bók í dag en ég á ekki von á að það breyti miklu í bráð. Þetta fólk á eftir að ílendast hér á heimilinu.

Verði svo og verði svo. 

 

Þægu börnin og Lína

Ég fór í leikhús í dag og sá Línu Langsokk í Borgarleikhúsinu. Salurinn var troðfullur af börnum, pöbbum, mömmum, öfum og ömmum. Og sjálfsagt fleira fólki sem var að gleðja barnið í sér eða hafði fengið lánuð börn. Þótt allir þekki söguna um Línu, biðu allir óþreyjufullir eftir því að tjaldið væri dregið frá. Það var dauðaþögn í salnum og ég man ekki til þess að ég hafi nokkurn tíma séð svona mörg þæg börn samankomin.

Lína kom með hvelli og hún var sjálfri sér lík. Sviðið er dásamlegt. Fallegt og fullt af spennandi hlutum. Ég gleðst alltaf þegar ég hugsa um innanhúss arketektúr Línu. En aðallega er Lína þó þekkt fyrir viðhorf sitt til ríkjandi hefða um hvað megi og eigi og um það hvernig fólk lætur tjóður vanans hefta sig í að njóta lífsins. Og svo er hún líka skemmtileg af því hún er sterk og rík en þó aðallega hugmyndarík. 

Þegar þessi bók kom út á sínum tíma (1945), voru margir með efasemdir um boðskapinn. Var ekki varasamt að sleppa þessari ósiðuðu stelpu inn í heim barnanna? En börnin voru aldrei í neinum vafa, þau elskuðu Línu og skildu boðskap bókarinnar líklega betur en margur fullorðinn. Þau skildu að Lína er að boða annað og meira en óþægð og uppreisn. Börn skilja nefnilega alveg það sem er undirliggjandi uppátækjunum, Lína vill að börn séu virt sem manneskjur og þau þurfi að fá leyfi til að leika sér, gleðjast og skapa. 

Ég man vel þegar ég las mína fyrstu Línubók. Bókin kom inn á heimilið með stúlku að sunnan sem var fóstruð á næsta bæ. Ég man að ég var þá sjálf með efasemdir í garð Línu. Er þetta í lagi hugsaði ég. Enda stillt stúlka (reyndar hef ég komist að því núna að flest börn hugsa um sig sem þæg börn) og óvön svona bókum. 

Í dag hugsaði ég um hversu börnin í leikhúsinu voru prúð. Svo fór ég að hugsa um hvernig Lína dagsins í dag þyrfti að vera til að ganga fram af fólki, nú þegar ekki er lengur hægt að ganga fram af fólki. Ekki fann ég neitt svar við því enda kannski alveg óþarfi að uppfæra Línu. Ég gat ekki betur séð en allir skemmtu sér. 

Leikhús er töfrar og það fær mann til að samþykkja og trúa þeirri veröld sem það skapar. Þannig var þetta í Borgarleikhúsinu í dag. Leikur, söngur, tónlist og dans, allt gekk upp og sviðið var hrífandi. Það var aðeins eitt sem ég var ekki ánægð með en það var hljómurinn í græjunum. Söngurinn var oft eins og gjallandi, næstum holur á hæstu tónunum. Þetta var ekki söngvurumum að kenna, ég veit það af því ég þekki þá. Af hverju er ekki hægt að stýra þessari tækni? 

Ég segi því eins og Lína: Maður fær nú að reyna ýmislegt áður en eyrun detta af manni (þetta er tilvitnun eftir minni í fyrstu bókina sem ég las um Línu).