Mamma, það er flugvél á götunni

Í gamla daga, þegar ég var þriggja barna móðir í Skerjafirði, hringdi yngsta barnið til mín og sagði:,,Mamma,ég kemst ekki í skólann, það er flugvél á götinni". Ég var í vinnunni og börnin tóku strætó til of frá skóla. Ég var ekki alveg óvön því að stundum væri hringt og spurt hvort ég gæti ekki skutlað, því ég vann ekki langt frá. En þá þurftu að vera gildar ástæðu, því ég var ströng móðir og vildi ekki láta börnin komast upp með eitthvað rell. 

Nú fannst mér langt gengið og sagði eins og var að ég tryði ekki svona löguðu. Það kom angistarhljóð í símann. Þetta var yngsta barnið sem var í skólanum eftir hádegi (skólinn var tvísetinn eins og tíðkaðist þá). Ég vissi að miðbarnið átti að vera komið heim, og nú kom ný rödd í símann. ,,Jú, það er flugvél á veginum og strætó gengur ekki". 

Ég bað um leyfi til að skjótast úr vinnuni. Það er kannski allt í lagi að láta það fylgja sögunni, að það var ekkert vinsælt að vera að skjótast úr vinnunni.  Auk þess var með samviskubit út af af að láta litla barnið fara eitt í strætó, yfir tvær umferðagötur. En flugvél á götunni, það hafði mér aldrei dottið í hug. 

Ég dreif mig á vettvang. Og þarna var hún, eins og risastórt þunglamalegt sjóskrímsli, þvert yfir veginn, eins og á leiðinni út á sjó. Þetta var minnir mig áætlunarvélin til Pareksfjarðar. Á þessum tíma var stöðug umferð olíubíla úr Skerjafirði.

Engin slys urðu á fólki. Mér var létt.

Í 15 ár bjó ég í Skerjafirðinum. Mér fannst flugvöllurinn friðsæll, ég horfði á flugvélarnar koma og fara út um eldhúsgluggann. Það var lítil truflun af þeim, því það var ekki yfirflug. Skömmu síðar flutti fjölskyldan úr Skerjafirðinum út á land, rir sögn, reyndar voum við ekki að flýja. Ég var næstum búin að gleyma þessu og þegar ,,litla barnið" mitt mundi ekkert eftir þessu, fór ég að halda að mig hefði dreymt það. En vefurinn bjargaði mér.

Í Þjóðviljanum 11. 3. 1986 segir: Kraftaverkið frá því í gær (fyrirsögn)

Enginn farþegi né flugfólk slasaðist og engin bifreið var á Suðurgötunni þegar Fokkervélin hætti við flugtak og rann útaf flugbrautinni og yfir Suðurgötuna (millifyrirsögn).

Ég get ekki sagt að ég hafi mikinn áhuga á stríðinu um flugvöllinn. Flug er of dýrt fyrir mig. Ég er orðin 73 ára gömul og býst ekki við að lifa það að sjá nýjan flugvöll. En ef ég fengi að ráða þessu, yrði hann í Keflavík. Ég myndi síðan taka lestina í bæinn. 

Gullfinkan: Barnabók sem leynir á sér

Eg lauk við bókina The Goldfinch (Donna Tartt) fyrir nokkrum dögum. Siðan hef ég verið að gera það upp við mig hvað mér finnst.

Þetta er bók sem leynir á sér, í fyrstu er hún eins og barna- eða unglingabók. Hún er sögð í fyrstu persónu, það er drengurinn og seinna maðurinn, Theodor Decker, sem segir söguna. Han er býr hjá nóður sinni í New York, hann er ljúfur drengur,  enn barn. Móðir hans er falleg og skapandi. Hún lifir og hrærist í listageiranum. Hann er ljúfur drengur og deilir áhugamálum móður sinnar. Í upphafi sögunnar hefur þó verið kvartað undan hegðun hans í skólanum, svo þau mæðginin þurfa að fara á fund til að ræða málin. Þau koma við á listasafni til að nýta tímann og ferðina. Þá ríður reiðarslagið yfir. Safnið verður fyrir sprengjuáras og móðir hans ferst ásamt fleiri safngestum. Þau hafa verið að skoða frægt málverk frá 17. öld, mynd af gullfinku. Í uppnáminu og örvæntingunni sem upp kemur, kemst þetta málverk í hans hendur og  það á eftir að fylgja honum og hafa áhrif á örlög hans.

Það er ómögulegt að rekja innihald þessarar bókar án þess að stela eftirvæntingu hugsanlegs lesanda. Eftir þennan atburð umturnast líf drengsins. Lesandinn fylgir honum í gegnum þykkt og þunnt. 

Þetta er löng bók, 962 bls. Hún er langdregin, full af nákvæmum lýsingum, sem lesandinn (ég) sér sér, frásögnin lifnar við. Umhverfi og atburðir eru dregnir upp í smáatriðum.  Satt best að segja hefði ég ekki enst til að lesa þessa bók, nema af því mig langaði til að vita hvernig þessum dreng, sem ég kynnist í upphafi bókarinnar, reiðir af. Og vegna þess að bókin er einstaklega vel skrifuð. Stíllinn heillaði mig. En mér fanns stundum erfitt að fylgja löngum og nákvæmum lýsingum á dópi og dópupplifunum. Hugmyndaheimur glæpamanna er bæði óaðlaðandi og óinteressant.

Það er ekki alveg rétt að tala um að ég hafi lesið bókina. Ég sá aldrei, né handlék venjulega bók, ég var með hana í rafrænu formi, ýmisst sem hljóðbók eða sem rafbók. Það er nútiminn. Hann hentar mér vel, sjóndapurri konunni. Ég hlustaði á þessa bók meðan ég var að hlaupa og það var óneitanlega undarleg upplifun að vera með þennan glæpa og dópheim, sem drengurinn leiddist út í, hlaupandi í góðviðri og kyrrð Austurlands, þar sem fuglasöngurinn og þessi undarlegi heimur keppi um athygli mína. 

Þessi bók reyndi á það gerði skokkið líka. Síðustu kaflana las ég á Völlumum á leið inn í Skriðdal. Ég hélt að þetta ætlaði aldrei endi að taka en nú er ég þakklát fyrir að hafa haldið út. 

Þetta er ein besta bók sem ég hef lesið lengi.

Ef saltið dofnar

 

 

Það er 17. júní og ég dvel í austfirskum skógi og hlusta á söng fuglanna. Ekki veit ég hvort rop karrans telst með, en hann situr uppi á húsburstinni og gefur frá sér þessi sérstöku hljóð. En ég veit að hann telur sig eiga svæðið og að ég sé aðskotadýr.

Hér er staðurinn til að hugsa um 17. júní, skilja þýðingu slíkrar hátíðar fyrir okkur, sem göngum undir nafninu þjóðin, en erum svo sundurleit, enda kjör okkar ólík. 

Auðvitað hefur 17. júní einungis þá merkingu sem við gefum honum og þá þurfum við að hugsa í árum en ekki bara í dagskránni sem er búin til af tilefni dagsins. Höfum við gengið til góðs...?

Og af því ég er stödd í kjördæmi forsætisráðherra langar mig til að biðja hann að íhuga: ,,Þér eruð salt jarðar og ef saltið dofnar hvernig á þá að selta það? (Matt:5:3). 

Mótmæli 17. júní

Ég verð ekki í Reykjavík á 17. júní. Ég er á leiðinni heim, til æskustöðvanna. En ég fylgist með því sem er að gerast í hinum stóra heimi í gegnum nútímatækni, netið. Og mig langar til að leggja mitt að mörkum í umræðunna. 

Las umræðu um mótmæli 17. júní. Þetta er ekki í fyrst sinn sem það er mótmælt 17. júní og vonandi ekki það síðasta. 

Í gamla daga þegar ég var ung, stóð Æskulýðsfylkingin að útifundi 17. júní með eigin dagskrá. Ég var þá formaður Reykjavíkurdeildarinnar og bar formlega ábyrgð á þessari framkvæmd.  En við vorum mörg og það var hugur í fólki. Við vildum gera 17. júní að virkum baráttudegi umbóta þar sem dagskráin einkenndist af því sem fólki lá á hjarta. 

Það er langt síðan, ég man ekki einu sinni hvaða ár þetta var, eða nákvæmlega hvað var á dagskrá. En það var eitthvað sem okkur fannst verðugt þá. 

Í þá daga var mikil vinna að því að undirbúa slíkan fund. Í fyrsta lagi þurfti að sækja um leyfi til lögreglustjóra Reykjavíkur, sem við gerðum. Við fengum höfnun en fundum glufu í kerfinu með því að halda hann á einkalóð og auglýstum fund. Ég sem var formaður kölluð á fund hjá lögreglustjóra Reykjavíkur. Hann tilkynnti mér að öll slys og óhöpp sem hlytust af slíkum fundi yrðu á mína ábyrgð. Ég var óstyrk, en gerði mér grein fyrir að svona lagað var ekki hægt. Fannst lögreglustjórinn sætur. Það hjálpaði.

Fundurinn gekk bara vel. Án slyss á mönnum.

Minning mín um þennan baráttufund er notaleg og nú þegar ég les um stóryrði/klúryrði sem fallið hafa um fundahöld 17. júní, rifjast þetta atvik upp. Mér finnst enn sem fyrr að það hljóti enn að vera gagnlegt að fólk helgi 17. júní mikilvægum málefnum en noti hann ekki bara sem skrautsýningu um sjálfstæði.

Höft og hrægammar: Slá þú hjartans hörpustrengir

Ég ætla ekki að tala um það hér, hvernig mér gengur að skilja það sem er upp og það sem er niður í fjármálum þjóðarinnar. Ég ætla bara að tala um hljóm orðanna. Öll orð hafa sinn tilfinningalega hljóm eða blæ, þau koma við ákveðna hjartastrengi. Það er staðreynd en líklega er þetta þó eitthvað breytilegt eftir hverjum og einum. Hljóðfærin eru misjöfn sem leikið er á. Ég veit bara hvernig mitt hljóðfæri hljómar.

Nú ætla ég að tala um orðin sem mér finnast ljót:

Nauðungarsamingar: það er ljótt orð, það getur ekki verið neitt gott við nauðung. Hún er í eðli sínu vond.

Kröfuhafar: Frekar ljótt orð. Það er eitthvað frekjulegt við það. Er ekki bara verið að tala um fólkið sem við skuldum? 

Hrægammasjóðir: Hræðilega ljótt orð. Það felur í sér ótta við hættulega ránfugla og vonda lykt, fnyk að rotnandi holdi. Mér stendur eiginlega meiri stuggur af lyktinni en af fuglunum. 

Höft: Hljómar vel. Ekkert athugavert við hljóminn í orðinu höft. Kveikir á ljúfum minningum frá barnæsku, þegar ég lærði að maður bregður haftinu á afturfætur kúnna en framfætur hestanna. Þetta þótti mér merkilegt þá. Það voru til brandarar um menn sem höfðu farið öfugt að. Nú hef ég ekki hugmynd um hvar maður bregður haftinu um gjaldeyrisdýrið en finnst eðlilegt að lina um haftið ef það er orðið sæmilega tamt og meðfærilegt.

Stöðugleiki hljómar vel. En eftirhljómurinn kveikir á tortryggni. Þetta hlýtur í raun að ráðast af því hvar maður er staddur í jöfnunni. Og ég hef ekki grænan grun um hver er í raun munurinn á stöðugleikaskatti og stöðugleikaframlagi. 

Ég ætlaði fyrst og fremst að tala umjm hljóm orðanna og reyna að halda mig frá stjórnmálaumræðu síðustu daga. En þar sem ég er eldri en tvævetur, veit ég sem er að orð eru ekki síður valin til að blekkja en til að segja nákvæmlega satt. Þegar orðin í umræðunni hljóma óeðlilega illa eða verða sæt og mjúk eins og hunang, er ég á verði.  

Eftur að hafa leitast við að skilja hvað er að gerast í pólitíkinni (ég lít á það sem borgaralega skyldu í lýðræðisþjóðfélagi) hallast ég að því að annað hættumerki sé í uppsiglingu. Það eru stórar glærur. Er ekki eitthvað að pólitískri umræðu þegar glærurnar eru komnar í yfirstærðir? 

 

Femme fatale

Mig dreymir um fjölmiðla sem fjalla um mikilvæg mál með skýrum hætti svo ég fræðist og skilji betur það sem er að gerast í heiminum. Mig dreymir um fjölmiðla sem stækka heiminn.

Í staðinn fæ ég endalausar frásagnir af einstaklingum. Þeir þurfa helst að vera frægir og ef þeir eru það ekki, verða þeir það. Mig langar ekkert til að lesa um þetta fólk. Ég vil kynnast fólki sjálf eða lesa um það í bókum.

Síðustu daga hefur þó alveg tekið steininn úr. Allt í einu eru tvær konur orðnar orðnar heimsfrægar á Íslandi og þjóðin stendur á öndinni. 

Ósjálfrátt fer éeg að rifja upp hvernig ,,femme fatale" útleggist á okkar ylhýra máli. Hef reyndar aldrei séð það í fleirtölu, kann ekki frönsku, en giska á ,,femmes fatales". Það er reyndar ekki langt síðan að ég fletti þessu orði/hugtaki upp og las mér til um það. Það kom til, vegna þess að ég var að lesa Dostojevskí og langaði að fræðast. Rakst þá á orðið í bókmenntlegri umræðu um tvær konur. Það voru þær Grushenka (Karamazovbræðurnir) og Nastasia Pilippovna (Fávitinn). Þessar konur eiga það sameiginlegt að töfra karla og verða örlagavaldar. Þær eru hrífandi. En það voru ekki bara þessir töfrar sem þær áttu sameiginlega. Þær áttu það líka sameiginlegt að vera fórnarlömb. Þær höfðu verið misnotaðar í bernsku. Í 19. aldar Rússlandi, þýddi það að framtíð þeirra var eyðilögð. Svívirt kona var ekki giftingarhæf.

Ég er nú engin sérfræðingur í femme fatale, þótt ég hafi lesið mér svolítið til um það, vegna þeirra Grushenku og Nastasíu. En vegna þeirra, hrökk ég ósjálfrátt við, þegar pressan okkar var allt í einu komin með, að því er virtist, tvær ,,femmes fatales" í öll fréttamál. Ég er á verði. Svo man ég að við erum stödd á 20. öldinni en ekki þeirri 19. En hefur eitthvað breyst? 

 

Konan á myndin er  Mata Hara